"Πάνω και πριν από κάθε άλλη πληροφορία για τον Οδυσσέα, η πρώτη και ασφαλέστερη σύσταση του ήρωα γίνεται με το όνομά του. Γιατί το όνομα αποτελεί την αδιάψευστη ταυτότητα όλων των ομηρικών προσώπων· αυτό τους εξασφαλίζει κατά κύριο λόγο τη συνοχή τους μέσα στην πολύμορφη επική δραστηριότητά τους. Η ταύτιση ονόματος και προσώπου είναι πολύ παλιά, και ανάγεται δίχως αμφιβολία στην πρωτόγονη και μυθική ―ή καλύτερα: στη μαγική σκέψη. Ο τρόπος όμως που εκμεταλλεύεται η Οδύσσεια ποιητικά την πρωτόγονη αυτή σύλληψη παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον […]
Ήδη στην πρώτη ραψωδία του έπους, συγκεκριμένα στους στ. 60 κε., έχουμε μια έμμεση αλλά σαφή απόπειρα του ποιητή να βρει στο όνομα του Οδυσσέα αποτυπωμένη τη μοίρα του. Η Αθηνά διαμαρτύρεται στον Δία για την άδικη μεταχείριση του Οδυσσέα, που χρόνια τώρα τον κρατά δέσμιό της η Καλυψώ, και δεν μπορεί ο ήρωας να γυρίσει πίσω στο νησί του· η διαμαρτυρία αυτή της θεάς κορυφώνεται στο τέλος του λόγου της μέσα στους ακόλουθους στίχους (α 60-2):
οὔ νύ τ' Ὀδυσσεὺς
Ἀργείων παρὰ νηυσὶ χαρίζετο ἱρὰ ῥέζων
Τροίῃ ἐν εὐρείῃ; τί νύ οἱ τόσον ὠδύσαο Ζεῦ;
Ο Οδυσσεύς
δεν ήταν που θυσίες σου χάριζε στην ευρύχωρη Τροία
πλάι στα αργίτικα καράβια;
Πώς και γιατί τόσος θυμός γι'αυτόν, ω Δία;
Η προσπάθεια του ποιητή να συσχετίσει ετυμολογικά το Ὀδυσσεύς του στ.60 με το ὠδύσαο του στ.62 είναι φανερή, και την πρόσεξαν ήδη οι αρχαίοι σχολιαστές. Ο ρηματικός τύπος ανήκει στον αόριστο ὀδύσσασθαι ενός άχρηστου ενεστώτα ὀδύσσομαι ή και ὀδύομαι, που σημαίνει: "είμαι οργισμένος, βαριά δυσαρεστημένος με κάποιον". Για πρώτη φορά λοιπόν μέσα στο έπος η μοίρα του Οδυσσέα πάει να δεθεί με το όνομά του, ή καλύτερα, το όνομα του ήρωα υποκρύπτει αποτυπωμένη τη μοίρα του.
[…] Η επική, και ακριβέστερα, η ηρωική χρήση του ρήματος ὀδύσσομαι, τόσο από γραμματική άποψη όσο και από άποψη περιεχομένου, είναι: απέναντι σε μια ασέβεια των επικών ηρώων, ή γενικότερα, σε μια υβριστική τους ενέργεια, οι θεοί (και ιδιαίτερα ο Δίας) αντιδρούν με την οργή τους, που παίρνει τη μορφή μιας συγκεκριμένης τιμωρίας του ενόχου."