Η ΑΡΡΗΚΤΗ ΣΧΕΣΗ ΗΘΟΥΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

«Αν τα αναφέρω όλα αυτά, είναι για να αντιληφθούμε με τον πιο άμεσο τρόπο -ο Αριστοτέλης το λέει σαφώς· το ακούσαμε μόλις τώρα- πως η "πολιτική", όπως θα λέγαμε, "φιλοσοφία" του Αριστοτέλη δεν είναι παρά το δεύτερο κεφάλαιο της περὶ τὰ ἀνθρώπεια φιλοσοφίας του· το πρώτο είναι η "ηθική φιλοσοφία"· με άλλη διατύπωση: Ηθικά Νικομάχεια και Πολιτικά πραγματεύονται ενιαίο θέμα: το θέμα της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Δεν θα μπούμε, βέβαια, εδώ σε λεπτομέρειες αυτού του θέματος. Αν το ανακινώ, είναι γιατί το θεωρώ απαραίτητο να πούμε ότι η λεγόμενη ηθική αρετή είναι στην πραγματικότητα (με την ευρύτερη έννοια) πολιτική αρετή· αν η αρχαία ελληνική λέξη πολίτης σήμαινε στην πραγματικότητα συμ-πολίτης, και αν τα επίθετα που συνόδευαν το ουσιαστικό πολίτης ήταν στην πραγματικότητα το επίθετο ἀγαθός και το αντίθετό του, τα ίδια δηλαδή που συνόδευαν και το αρχαίο ελληνικό ουσιαστικό ἀνήρ, τη γενική λέξη που σήμαινε το κάθε συγκεκριμένο άτομο, τότε όλα όσα είπαμε μόλις τώρα δηλώνουν πως για τον Αριστοτέλη -ας γενικεύσουμε: για τον αρχαίο Έλληνα δεν ίσχυε η διάκριση μεταξύ ηθικής και πολιτικής αρετής.»

[Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλίο Β΄, Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Δ. Λυπουρλής, εκδ. Ζήτρος: Θεσσαλονίκη 2000, σ.90-91]

«Σήμερα διακρίνουμε την ατομική και την κοινωνική ηθική, αναλόγως, αν η ηθική αναφέρεται σε ένα άτομο ή στην ανθρώπινη κοινωνία. Για τον Αριστοτέλη όμως ο στόχος του καθενός ξεχωριστά ταυτίζεται με το στόχο τη κοινότητας και στην περίπτωση της κοινότητας εμφανίζεται πιο καθαρά: "Αξίζει ασφαλώς να προσέξουμε την περίπτωση κατά την οποία και ο καθένας ξεχωριστά κατορθώνει αυτόν το στόχο, αλλά είναι ωραιότερο όταν το κατορθώνουν εθνότητες και κοινότητες." Γι' αυτό η ηθική του Αριστοτέλη είναι κοινωνική ηθική, φιλοσοφία της ανθρώπινης συμβίωσης. Σε κανένα από τα έργα του δεν υπάρχει έστω ένας υπαινιγμός ότι διέκρινε την ηθική (ως ατομική ηθική) από την πολιτική (ως κοινωνική ηθική).»

[Ι. Düring, Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τ.Β΄, Μ.Ι.Ε.Τ.: Αθήνα 1994, σ.206]