Οι απόψεις του Κικέρωνα για τη μετάφραση (επιμέλεια: Λ. Πόλκας)

(α) De oratore 155


Postea mihi placuit, eoque sum usus adulescens, ut summorum oratorum Graecas orationes explicarem. Quibus lectis hoc adsequebar ut, cum ea quae legeram Graecae, latine redderrem, non solum optimis verbis uterer et tamen usitatis, sed nova nostris essent, dum modo essent idonea.

Απόδοση (Β. Φυντίκογλου)


Έπειτα μου φάνηκε καλό (και το έκανα στα νιάτα μου) να μεταφράσω τους λόγους των μεγαλύτερων ελλήνων ρητόρων. Αφού τους διάβασα, επιζητούσα τούτο: καθώς θα απέδιδα στα λατινικά όσα διάβαζα στα ελληνικά, όχι μόνον να χρησιμοποιώ τις πιο καλές λέξεις, έστω και της κοινής χρήσης, αλλά και μιμούμενος το πρωτότυπο να αποτυπώνω κάποιες λέξεις που θα ήταν καινούριες για τη γλώσσα μας, με την προϋπόθεση βέβαια να ήταν ταιριαστές.

(β) (De optimo genere oratorum 14):


nec converti ut interpres, sed ut orator, sentetiis isdem et earum formis tamquam figuris, verbis ad nostram consuetutinem apris. In quibus non verbum pro verbo necesse habui reddere, sed genus omne verborum vimque servavi. Non enim ea me adnumerare lectori putavi oportere, sed tamquam appendere.

Απόδοση (Β. Φυντίκογλου)


Δεν τους μετέφρασα ως απλός διερμηνέας, αλλά ως ρήτορας: διατήρησα τις ίδιες ιδέες αλλά και τον τρόπο διατύπωσής τους, αυτό που θα λέγαμε "σχήματα διανοίας", και χρησιμο­ποίησα μια γλώσσα ταιριαστή στη δική μας ρητορική εμπειρία. Με αυτόν τον τρόπο δεν θεώρησα απαραίτητη μια λέξη προς λέξη απόδοση, αλλά διέσωσα το γενικό ύφος και τη δύναμη της γλώσσας. Γιατί δεν έκρινα πως έπρεπε να τα μετρήσω στον αναγνώστη σαν νομίσματα αλλά να τα πληρώσω, σαν να λέμε, με το βάρος τους.

(γ) (De finibus bonorum et malorum 3.1.5)


nec tamen exrpimi verbum e verbo necesse erit, ut interpetes indiserti solent, cum sit verbum, quod idem declaret magis usitatum.

Απόδοση (Β. Φυντίκογλου)


Δεν θα είναι ωστόσο απαραίτητο να μεταφράσει κανείς λέξη προς λέξη, όπως συνηθίζουν οι αδέξιοι διερμηνείς, εφόσον υπάρχει λέξη αρκετά εύχρηστη που να αποδίδει το ίδιο νόημα.