6. Σημασία και γλωσσικό / εξωγλωσσικό περιβάλλον

Οι σημασίες των λέξεων ξεχωρίζουν και αναδεικνύονται μέσα σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα. Αν σε ρωτήσω «Τι σημαίνει η λέξη άντρας;» θα μου απαντήσεις μάλλον ότι σημαίνει τον αρσενικό ενήλικα, τον σύζυγο, ή τον γενναίο και έντιμο άνθρωπο. Σε προτάσεις όμως όπως

Πήρε τον άντρα της και πήγαν μια εκδρομή

ή Είναι πραγματικός άντρας

ξέρουμε αμέσως ότι η λέξη χρησιμοποιείται με τη δεύτερη και την τρίτη σημασία αντίστοιχα.

Ανάλογα επηρεάζεται από το γλωσσικό περιβάλλον (το περιβάλλον κείμενο) και το

εξωγλωσσικό περιβάλλον (τις περιστάσεις της επικοινωνίας) και η προτασιακή σημασία : Σε ένα άρθρο για την εξάρθρωση τραπεζικής απάτης η λέξη κάρτα θα ερμηνευτεί πιθανότατα ως πιστωτική ή χρεωστική κάρτα (όχι ως καρτ-ποστάλ ή επισκεπτήριο). Και μια πρόταση όπως

Χτυπάει το κουδούνι

μπορεί ανάλογα με την περίσταση (ποιος μιλάει σε ποιον, πού και πότε) να ερμηνευτεί ως απλή περιγραφή ή διαπίστωση, ως αίτημα ή παράκληση προς τον συνομιλητή ή συνομιλήτρια να ανοίξει την πόρτα, ως προειδοποίηση (αν ο συνομιλητής ή η συνομιλήτρια δεν θέλουν να δουν το πρόσωπο που χτυπάει), ως απειλή (ήρθε ο πατέρας σου και ακόμα να κάνεις τα μαθήματα σου), κοκ..