5. Τα γραμματικά μορφήματα έχουν καθορισμένη θέση

Τόσο τα παραγωγικά, όσο και τα κλιτικά μορφήματα καθώς λαμβάνουν μέρος στις διαδικασίες σχηματισμού των λέξεων καταλαμβάνουν συγκεκριμένες θέσεις μέσα στις λέξεις.

Π.χ. όλοι μπορούμε να σκεφτούμε και να φτιάξουμε λέξεις της γλώσσας μας που διαθέτουν το μόρφημα ξε-: π.χ. ξε-γράφω, ξε-φουσκώνω, ξε-πλένω κλπ. Είναι αυτονόητο για εμάς που είμαστε φυσικοί ομιλητές της ελληνικής ότι το ξε- μπαίνει πάντοτε στην αρχή της λέξης πριν από το θέμα.

Αυτό το παραγωγικό μόρφημα που μπαίνει πάντοτε πριν από το θέμα της λέξης ονομάζεται πρόθημα.

Από την άλλη, το παραγωγικό μόρφημα -άκ-ι που δηλώνει υποκορισμό μπαίνει πάντοτε μετά το θέμα της λέξης: π.χ. παιδ-άκ-ι, καρεκλ-άκ-ι, κοριτσ-άκ-ι.

Αυτό το παραγωγικό μόρφημα που μπαίνει πάντοτε μετά το θέμα της λέξης ονομάζεται επίθημα.

Αν σκεφτούμε τα κλιτικά μορφήματα της γλώσσας μας, θα δούμε ότι όλα είναι επιθήματα, δηλαδή μπαίνουν μετά από το θέμα, π.χ. αγαπ-ώ, άνθρωπ-ος, ήλθ-ες.

Η καθορισμένη θέση μέσα στη λέξη αφορά τα γραμματικά μορφήματα. Τα λεξικά μορφήματα μπορούν να τοποθετηθούν πιο ελεύθερα μέσα στη λέξη. Π.χ. το λεξικό μόρφημα σπιτ- μπορεί σε σύνθετες λέξεις να είναι και στη θέση του πρώτου συνθετικού (σπιτ-ό-γατος), αλλά και στη θέση του δεύτερου συνθετικού (παλι-ό-σπιτο).

Επομένως, βλέπουμε ότι τα μορφήματα υπάρχουν και στις απλές λέξεις, αλλά παίρνουν μέρος και στις διαδικασίες σχηματισμού των λέξεων με τρόπο συστηματικό και όχι τυχαίο. Έτσι, το λεξιλόγιο είναι οργανωμένο με συνοχή που αντιστοιχεί στις γενικές ικανότητες του ανθρώπινου νου.