4. Φωνητικά χαρακτηριστικά του τόνου
Όπως είπαμε και παραπάνω, υπάρχουν δύο είδη τόνων, ο μουσικός και ο δυναμικός. Ο μουσικός τόνος, ή καλύτερα οι μουσικοί τόνοι (επειδή είναι πάνω από ένας) προβάλλουν τα φωνήεντα πάνω στα οποία τοποθετούνται με το διαφορετικό τρόπο που ανεβοκατεβαίνει η φωνή. Έτσι στα μανδαρίνικα για παράδειγμα, έχουμε άλλον τόνο όταν ανεβαίνει η φωνή, άλλον τόνο όταν κατεβαίνει, και άλλον τόνο όταν κατεβο-ανεβαίνει.
Το ανεβοκατέβασμα της φωνής παράγεται από το ηχητικό κύμα που δημιουργείται όταν πάλλονται οι φωνητικές χορδές. Τα ηχητικά κύματα περιγράφονται από τη συχνότητα (δηλ. τον αριθμό των κύκλων του κύματος ανά δευτερόλεπτο), η οποία μετριέται με Hz. Ειδικά μηχανήματα, οι φασματογράφοι, μπορούν να εντοπίσουν και να μετρήσουν το συγκεκριμένο ηχητικό κύμα, και να παρουσιάσουν το ανεβοκατέβασμα της φωνής στην απεικόνιση του ηχητικού κύματος.
Στον παραπάνω Πίνακα μπορούμε να δούμε πώς αλλάζει η φωνή του μανδαρίνου ομιλητή όταν αρθρώνει τις τέσσερεις διαφορετικές λέξεις με τους τέσσερεις διαφορετικούς τόνους. Το ανεβοκατέβασμα της φωνής απεικονίζεται με την μπλε γραμμή.
Ο δυναμικός τονισμός πραγματώνεται με διαφορετικό τρόπο. Όπως είπαμε και παραπάνω, ο δυναμικός παρουσιάζει το τονισμένο φωνήεν πιο εμφατικά από τα υπόλοιπα φωνήεντα της λέξης. Στην κοινή νέα ελληνική τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους προβάλλεται το τονισμένο φωνήεν από τα υπόλοιπα φωνήεντα της λέξης:
α) η ένταση με την οποία παράγεται το τονισμένο φωνήεν,
β) η μεγαλύτερη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος,
και γ) το μεγαλύτερο ανεβοκατέβασμα της φωνής, σε σχέση με τα άτονα φωνήεντα.
Στην κοινή νέα ελληνική εκείνος ο τρόπος που χρησιμοποιείται πιο συστηματικά από τους τρεις είναι η διάρκεια του φωνήεντος
Οι μετρήσεις της έντασης, της διάρκειας και του ανεβοκατεβάσματος της φωνής γίνεται με τη βοήθεια μηχανημάτων, όπως οι φασματογράφοι, ή αντίστοιχων λογισμικών σε υπολογιστή, τα οποία μας δείχνουν με πολύ μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια τα παραπάνω μεγέθη.
Η παραπάνω εικόνα δείχνει την κυματομορφή της λέξης άτομα. Στην κυματομορφή φαίνεται ξεκάθαρα η μεγαλύτερη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος [a] σε σύγκριση με τα άλλα δύο άτονα, (δηλ. το [ο] και το [a]. Επίσης, το εύρος του κύματος του τονισμένου φωνήεντος είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό των δύο άτονων φωνηέντων, γεγονός που δείχνει ότι το τονισμένο φωνήεν πραγματώθηκε πολύ πιο δυνατά από τα δύο άτονα. Τέλος, η επιτονική καμπύλη είναι υψωμένη στο τονισμένο φωνήεν και πέφτει στα άτονα.