4. Ας προσπαθήσουμε πιο συστηματικά να κατανοήσουμε τον όρο ευγένεια

Πέρα από τις απόψεις που διατυπώνει ο καθένας από εμάς για το ποια συμπεριφορά θεωρεί ευγενική και ποια όχι, θα είχε ενδιαφέρον, να δούμε κάποιες προσπάθειες που έχουν γίνει για να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της γλωσσικής ευγένειας:

Κανένας γλωσσικός τύπος, καμία γλωσσική δομή, δεν είναι από μόνη της ευγενική ή αγενής.

Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τί σημαίνει αυτό. Διαβάστε τις παρακάτω προτάσεις και σκεφτείτε ποια από αυτές θα μπορούσε να είναι πιο ευγενική και ποια αγενής.

1. Κλείσε λίγο το παράθυρο, εντάξει;

2. Κύριε Αντωνίου, θα είχατε την καλοσύνη να κλείσετε το παράθυρο, σας παρακαλώ;

3. Κλείσε ρε το παράθυρο, σου λέω έχω παγώσει.

Κάποιοι ίσως να σκέφτεστε πως η επιλογή (2) είναι η πιο «ευγενική», σε αντίθεση με την (3) που φαίνεται απαιτητική και αγενής. Ας σκεφτούμε όμως λίγο καλύτερα. Πώς θα μας φαινόταν αν ο κολλητός μας την ώρα που έχει έρθει στο σπίτι μας για να δούμε ταινία και ενώ κρυώνει, απευθυνόταν σε εμάς στον πληθυντικό και επικαλούνταν με τυπικότητα την «καλοσύνη» μας ώστε να κλείσουμε το παράθυρο; Προφανώς μια επιλογή σαν την (2) στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ειρωνική ή σαρκαστική αλλά όχι ευγενική. Η επιλογή (3) θα έμοιαζε εδώ η πιο κατάλληλη. Αντίθετα όμως, θα ήταν εξαιρετικά ανάρμοστη και αγενής στην περίπτωση που απευθυνόμαστε, για παράδειγμα, στον καθηγητή μας.