4. Η γλωσσική αναπαράσταση των δύο φύλων

Στις μέρες μας η κοινωνική ανισότητα (ως προς τις υποχρεώσεις, τα δικαιώματα και τα προνόμια) σε βάρος των γυναικών παρατηρείται συχνά στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου – και όχι μόνο.

Η ανισότητα αυτή επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα αναφέρεται στα δύο φύλα και διαιωνίζεται μέσω της χρήσης της γλώσσας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται γλωσσικός σεξισμός

(βλ. γλωσσική ανισότητα).

Ας δούμε μερικά παραδείγματα γλωσσικού σεξισμού:

· Υπάρχουν λέξεις όπως επανδρώνω, ανδρεία, αντρειοσύνη, ανδριάντας οι οποίες δείχνουν ότι έχει αποδοθεί κοινωνική αξία σε χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου.

Αντίστοιχες λέξεις που να προέρχονται από χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου σπανίζουν.

· Αντίθετα, υπάρχουν λέξεις όπως παλιογύναικο, βρωμοθήλυκο, γυναικοκαυγάς, γυναικοκουβέντα οι οποίες δείχνουν ότι έχει αποδοθεί κοινωνική απαξία σε χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου. Αντίστοιχες λέξεις που να προέρχονται από χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου σπανίζουν.

· Πολλά επαγγέλματα υψηλού κύρους έχουν αρσενική αναφορά π.χ. ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο φαρμακοποιός, ο βουλευτής. Η ίδια κατάληξη διατηρείται και για να δηλωθεί μια γυναίκα που εξασκεί κάποιο από αυτά τα επαγγέλματα με αλλαγή μόνο στο άρθρο π.χ. η γιατρός, η δικηγόρος, η φαρμακοποιός, η βουλευτής. Αντίθετα, όταν πρόκειται για επαγγέλματα χαμηλού κύρους αρκετά συχνά χρησιμοποιούμε διαφορετικές καταλήξεις για να αναφερθούμε στα δύο φύλα (π.χ. ο περιπτεράς – η περιπτερού, ο μανάβης – η μανάβισσα).

· Το αρσενικό γένος ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών χρησιμοποιείται για την αναφορά τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, ενώ αντίθετα το θηλυκό γένος χρησιμοποιείται μόνο για την αναφορά σε γυναίκες. Έτσι, σε μια σχολική τάξη μεικτού πληθυσμού είναι αναμενόμενο ο δάσκαλος ή η δασκάλα, απευθυνόμενος/η στο σύνολο της τάξης, να ρωτήσει Ποιος μαθητής θέλει να σηκωθεί στον πίνακα; και όχι Ποια μαθήτρια θέλει να σηκωθεί στον πίνακα;