4. Βασική σημασία (δήλωση) και συνδηλώσεις

Πέρα από το τι δηλαδή δηλώνει μια λέξη μέσω της βασικής της σημασίας, της δήλωσής της, ξέρουμε και πολλά άλλα πράγματα για τις λέξεις και τη σημασία τους. Για παράδειγμα, οι λέξεις πληροφοριοδότης και χαφιές αναφέρονται και οι δύο στον ίδιο τύπο ατόμου, αλλά η δεύτερη εκφράζει επιπλέον την αρνητική στάση και αποδοκιμασία του ομιλητή για όποιον μεταφέρει πληροφορίες. Η λέξη χαφιές ανακαλεί έντονα συνειρμούς προδοσίας και ερμηνεύεται μόνο μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο. Όσο αφορά τη βασική τους σημασία, οι λέξεις αιτούμαι και ζητάω είναι επίσης συνώνυμες. Αλλά η πρώτη είναι κατάλληλη μόνο σε επίσημες χρήσεις, ενώ η δεύτερη είναι ουδέτερη και απαντά σε διάφορα γλωσσικά περιβάλλοντα και στην καθημερινή γλώσσα. Οι λέξεις συγχαρητήρια/ συλλυπητήρια προσδιορίζονται πολύ συχνά από το επίθετο θερμά (και όχι από το συνώνυμό του ζεστά). Οι ομιλητές της ελληνικής το ξέρουν αυτό, είναι μέρος της γνώσης που έχουν για τις λέξεις και τη χρήση τους.

Όλες αυτές οι πλευρές της σημασίας, που την ονομάζουμε εκφραστική ή κοινωνική, είναι σημαντικά συστατικά της λεξικής σημασίας. Με άλλα λόγια, πέρα από τη βασική τους σημασία ή δήλωση οι λέξεις συχνά συν-δηλώνουν και πολλά άλλα πράγματα που είναι εξίσου καθοριστικά για τον τρόπο που τις χρησιμοποιούμε.