4. Ποια είναι η σχέση μεταξύ της γλωσσικής μορφής των γλωσσικών πράξεων και της λειτουργίας τους;

Ορισμένες φορές η μορφή των γλωσσικών πράξεων συμπίπτει με τη λειτουργία τους.

· Έτσι, στα παραδείγματα (1) και (6), η γλωσσική πράξη της δήλωσης εκφέρεται με πρόταση κρίσεως· στο παράδειγμα (3), η γλωσσική πράξη της ερώτησης (Ο Νίκος τι κάνει, βρε;) εκφέρεται με ερωτηματική πρόταση· στο παράδειγμα (8), η γλωσσική πράξη της εντολής εκφέρεται με προστακτική πρόταση κοκ.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, έχουμε ευθείες γλωσσικές πράξεις.

Ωστόσο, η μορφή των γλωσσικών πράξεων δεν συμπίπτει πάντα με τη λειτουργία τους, άρα και με την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Οι προτάσεις κρίσεως, οι ερωτηματικές και οι προστακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκφορά πολλών και διαφορετικών γλωσσικών πράξεων.

· Από τα παραδείγματα που έχουμε δει ως εδώ, στο (4) το πρώτο εκφώνημα της μητέρας έχει τη μορφή ερωτηματικής πρότασης, δεν επιτελεί όμως τη γλωσσική πράξη της ερώτησης, αλλά αυτή του αιτήματος (οπότε έχουμε κατευθυντική γλωσσική πράξη). Επίσης, στο ίδιο παράδειγμα, στην περίπτωση που τα πιάτα μένουν άπλυτα, χρησιμοποιείται πρόταση κρίσεως: η μητέρα φαινομενικά δείχνει να ευχαριστεί, αλλά η γλωσσική πράξη της είναι το παράπονο ή η διαμαρτυρία (δηλαδή εκφραστική γλωσσική πράξη).

Σε αυτές τις περιπτώσεις, λέμε ότι έχουμε

έμμεσες ή πλάγιες γλωσσικές πράξεις, όπου δηλαδή το κυριολεκτικό μήνυμα είναι διαφορετικό από αυτό που εννοείται σε πραγματικές συνθήκες χρήσης.