3. Τι ακριβώς περιλαμβάνει η γλωσσική ικανότητα;

Είπαμε ότι ο ικανός χρήστης μιας γλώσσας είναι σε θέση να αναγνωρίζει ποιες προτάσεις είναι καλά σχηματισμένες και ποιες όχι – καθώς και να εντοπίζει το λάθος στον σχηματισμό των προτάσεων που παραβιάζουν κάποιον κανόνα.

Χωρίς να είναι κάποιος ιδιαίτερα μορφωμένος μπορεί να αναγνωρίσει ότι οι παρακάτω προτάσεις δεν είναι σχηματισμένες σωστά

 :
            *Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαιναν συχνά στην Ασία.
            *Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε συχνά Ασία στην.
            *Ο Μεγάλου Αλεξάνδρου πήγαινε συχνά στην Ασία.
Και μάλιστα μπορεί να εντοπίζει το λάθος (ακόμα κι αν δεν μπορεί να το περιγράψει με τους σωστούς όρους) και να το διορθώνει. Με άλλα λόγια, όλοι οι ομιλητές της ελληνικής είναι σε θέση να δουν ότι οι προτάσεις αυτές πάσχουν στα εξής σημεία:
  • *Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαιναν συχνά στην Ασία. [παραβίαση του συντακτικού κανόνα της συμφωνίας υποκειμένου και ρήματος ως προς τον αριθμό]
  • *Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε συχνά Ασία στην. [παραβίαση του συντακτικού κανόνα της σειράς άρθρου και ουσιαστικού]
  • *Ο Μεγάλου Αλεξάνδρου πήγαινε συχνά στην Ασία. [παραβίαση του συντακτικού κανόνα της συμφωνίας άρθρου και ουσιαστικού ως προς την πτώση]
Και ότι η σωστή εκδοχή της πρότασης είναι
            Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε συχνά στην Ασία.
 
Είπαμε ακόμη ότι ο ομιλητής μιας γλώσσας είναι σε θέση να αναγνωρίζει ποιες προτάσεις σχετίζονται με άλλες συστηματικά και να αναγνωρίζει τις πιθανές διαφορετικές εκδοχές της ίδιας πρότασης.

Έτσι, είναι σε θέση να αναγνωρίζει ότι οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικά και σημασιολογικά ισοδύναμες

 :
            Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε συχνά στην Ασία.
            Ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε στην Ασία συχνά.
            Πήγαινε συχνά στην Ασία ο Μέγας Αλέξανδρος.
            Πήγαινε συχνά ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ασία.
            Συχνά πήγαινε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ασία.
            Συχνά ο Μέγας Αλέξανδρος πήγαινε στην Ασία.
Όλες αυτές είναι εκδοχές της ίδιας πρότασης – και όχι διαφορετικές προτάσεις: όλες σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Οι διαφορές στη σειρά των όρων της πρότασης δεν αφορούν τους κανόνες της σύνταξης αλλά έχουν να κάνουν με τη θέση της πρότασης στα συμφραζόμενά της (στο κείμενο ή στον διάλογο όπου χρησιμοποιείται).

Ο ομιλητής μπορεί ακόμα να αναγνωρίζει τις συστηματικές  διαφορές ανάμεσα σε μια καταφατική και μια ερωτηματική πρόταση, ανάμεσα σε μια ενεργητική και παθητική πρόταση

 , κ.ο.κ., π.χ.:
            Ο Αλέξανδρος έφυγε στις 3.
            Έφυγε ο Αλέξανδρος στις 3;
 
            Η Μαρία νίκησε την Κατερίνα στο τένις.
            Η Κατερίνα νικήθηκε από τη Μαρία στο τένις.
 
            Ποιος νίκησε την Κατερίνα στο τένις;
            Ποιος νικήθηκε από τη Μαρία στο τένις;