3. Η κλίση των ρημάτων

Η κλίση των ρημάτων ακολουθεί το παράδειγμα της συζυγίας στην οποία ανήκει το καθένα. Να σημειώσουμε εδώ ότι με τον όρο

συζυγία στα ελληνικά αναφερόμαστε στο πρότυπο κλίσης που ακολουθούν τα ρήματα ανάλογα με το πώς τονίζονται.

Στη γλώσσα μας τα ρήματα διακρίνονται σε δύο συζυγίες:

· Πρώτη (Α’) συζυγία: περιλαμβάνει ρήματα που λήγουν σε -ω στο α’ πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή και τονίζονται στην παραλήγουσα. Γι’ αυτό, τα ρήματα αυτά ονομάζονται παροξύτονα, π.χ. το ρήμα παίζω. Αντίστοιχα, ρήματα Α’ συζυγίας της παθητικής φωνής είναι τα ρήματα που λήγουν σε -ομαι., π.χ. το ρήμα ντύνομαι.

· Δεύτερη (Β’) συζυγία: περιλαμβάνει ρήματα που λήγουν σε -άω / -ώ και σε -ώ ενώ τονίζονται στη λήγουσα. Γι’ αυτό, τα ρήματα αυτά ονομάζονται οξύτονα π.χ. κυνηγάω/ κυνηγώ και θεωρώ. Τέλος, ρήματα της παθητικής φωνής που ανήκουν στη Β’ συζυγία είναι όσα λήγουν σε -ιέμαι και -ούμαι, π.χ. τα ρήματα αναρωτιέμαι και διαιρούμαι.

3.1 Σχηματισμός των ρηματικών τύπων της Α’ συζυγίας

Όταν το μη συνοπτικό θέμα τελειώνει σε φωνήεν ή στα σύμφωνα -ν-, -θ-, -ζ-, τότε το συνοπτικό θέμα της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται με το -σ- και το θέμα της παθητικής φωνής με το -στ- ή με το -θ-. Για παράδειγμα, το ρήμα λύν-ω θα γίνει:

Θέμα	Ενεργητική φωνή	Παθητική φωνή
λύ-ν-ω	έ-λυ-σ-α	λυ-θ-ώ

Όταν το μη συνοπτικό θέμα τελειώνει σε -κ-, -γ-, -χ-, -σκ-, -χν-, -γγ- και -ζ-, το συνοπτικό θέμα της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται με το -ξ-, ενώ της παθητικής φωνής με το -χτ-. Για παράδειγμα, το ρήμα ανοίγ-ω, γίνεται:

Θέμα	Ενεργητική φωνή	Παθητική φωνή
ανοί-γ-ω	ανοί-ξ-ω	ανοι-χτ-ώ

Όταν το μη συνοπτικό θέμα τελειώνει σε -π-, -β-, -φ- και -πτ-, το συνοπτικό θέμα της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται με το -ψ-, ενώ της παθητικής φωνής με το -φτ-. Για παράδειγμα, το ρήμα κρύβ-ω, γίνεται:

Θέμα	Ενεργητικής φωνή	Παθητική φωνή
κρύ-β-ω	κρύ-ψ-ω	κρυ-φτ-ώ

3.2 Σχηματισμός των ρηματικών τύπων της Β’ συζυγίας

Τα ρήματα της Β’ συζυγίας σχηματίζουν το συνοπτικό θέμα όπως φαίνεται στον Πίνακα που ακολουθεί:

Θέμα	Παθητική φωνή	Παράδειγμα
-ησ-	-ηθ-	θεώρ-ησ-α, θεωρ-ηθ-ώ
-ασ-	-αστ-	μοίρ-ασ-α, μοιρ-άστ-ηκα
-αξ-	-αχτ-	τάρ-αξ-α, ταρ-άχτ-ηκα
-ηξ-	-ηχτ-	τράβ-ηξ-α, τραβ-ήχτ-ηκα
-εσ-	-εθ- και -εστ-	αποτέλ-εσ-α, αποτελ-έστ-ηκα

3.3 Γερούνδιο και μετοχή

Το γερούνδιο, ή αλλιώς ενεργητική μετοχή, είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που σχηματίζεται με την κατάληξη -

οντας εάν το ρήμα είναι της Α’ συζυγίας, ή -ώντας εάν το ρήμα είναι της Β’ συζυγίας . Το γερούνδιο έχει επιρρηματική λειτουργία, δηλαδή μπορεί να εκφράζει τον τρόπο, τον χρόνο ή το μέσο με το οποίο γίνεται κάτι, π.χ.

Πηγαίνοντας (χρόνος) προς το σπίτι, άφησε τα τετράδιά της μέσα στο αυτοκίνητο.

Η κλιτή (παθητική) μετοχή χρησιμοποιείται σε επιτηδευμένο λόγο με λόγια στοιχεία και αντιστοιχεί σε αναφορική πρόταση.

Κλίνεται ακριβώς όπως και τα επίθετα σε γένος, αριθμό και πτώση.

Στην ενεργητική φωνή έχουμε δύο μετοχές:

Ενεργητική φωνή	Κατάληξη	Παράδειγμα
Μετοχή ενεστώτα	-ων, -ουσα, -ον -ών, -ώσα, -ων -ών, -ούσα, -ούν	Η τρέχουσα (δηλαδή η κατάσταση που τρέχει αυτή τη στιγμή) κατάσταση είναι τελείως διαφορετική.
Παρελθοντική μετοχή	-ας, -ασα, -αν	Οι ερωτήσαντες (δηλαδή αυτοί που ρώτησαν) δεν έλαβαν ικανοποιητική απάντηση.

Στην παθητική φωνή έχουμε τρεις μετοχές:

Παθητική μετοχή	Κατάληξη	Παράδειγμα
Τετελεσμένη μετοχή	-μένος, -μένη, -μένο	Όλα είναι γραμμένα (δηλαδή έχουν γραφτεί) στα βιβλία!
Παθητική μετοχή ενεστώτα	-όμενος, -όμενη, -όμενο -ούμενος, -ούμενη, -ούμενο -ώμενος, -ώμενη, -ώμενο	Αναφερόμενη (δηλαδή καθώς αναφερόταν) στο περιστατικό, η Ελένη έκανε διαρκώς ερωτήσεις.
Παθητική παρελθοντική μετοχή	-είς, -είσα, -έν	Η αποκτηθείσα (δηλαδή αυτή που αποκτήθηκε) περιουσία επαρκεί για τις ανάγκες σας.