3. Τύποι συνθέτων της νέας ελληνικής

Τα σύνθετα στη νέα ελληνική χωρίζονται σε:

α) μονολεκτικά, δηλαδή εκείνα που αποτελούν μια λέξη, π.χ. τραπεζομάντιλο

και σε β) πολυλεκτικά, δηλαδή εκείνα που αποτελούνται από δύο λέξεις, π.χ. ουράνιο τόξο.

Τα μονολεκτικά –που είναι και η μεγαλύτερη κατηγορία– χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα δύο συνθετικά τους:

α) εκείνα στα οποία εμφανίζεται σχέση παράταξης ανάμεσα στα συνθετικά· π.χ. αλατοπίπερο, και

β) εκείνα στα οποία εμφανίζεται σχέση εξάρτησης ανάμεσα στα συνθετικά· π.χ. σκληρόκαρδος.

• Στη λέξη αλατοπίπερο η σημασία του πρώτου συνθετικού «παρατάσσεται» στη σημασία του δεύτερου και προκύπτει ‘αλάτι και πιπέρι’.
• Στη λέξη σκληρόκαρδος, το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο και προκύπτει ‘αυτός που έχει σκληρή καρδιά’.

Τα σύνθετα με σχέση εξάρτησης μπορεί να δηλώνουν μια κατηγορία του δεύτερου συνθετικού· π.χ.

• η λέξη αμπελοχώραφο δηλώνει μια κατηγορία χωραφιού.

Άλλα, όμως, σύνθετα με σχέση εξάρτησης δηλώνουν μια νέα οντότητα που δεν είναι κατηγορία του δεύτερου συνθετικού· π.χ.

• η λέξη ανοιχτομάτης δεν δηλώνει ‘ένα ανοιχτό μάτι’, αλλά ‘έναν άνθρωπο που βλέπει (και καταλαβαίνει) καλά’.