2. Ποιες είναι οι γλωσσικές λειτουργίες της επιτονικής φράσης και των επιτονικών μονάδων;

Αν ένας συνομιλητής μας πει

Θα βγούμε βόλτα σήμερα το βράδυ

ή μας ρωτήσει

Θα βγούμε βόλτα σήμερα το βράδυ;

καταλαβαίνουμε ότι η πρώτη πρόταση είναι κατάφαση, ενώ η δεύτερη ερώτηση, μόνο από τις διαφορετικές επιτονικές καμπύλες που παίρνουν οι δύο προτάσεις. Δεν υπάρχει κάποια άλλη ένδειξη (όπως αλλαγή σειράς των συντακτικών όρων), παρά μόνο η διαφορετική επιτονική καμπύλη της επιτονικής φράσης.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι μία από τις βασικές λειτουργίες του επιτονισμού είναι να δηλώνει και να διαφοροποιεί το γραμματικό είδος των προτάσεων, δηλ. αν μια πρόταση είναι κατάφαση, ερώτηση ή προσταγή.

Επίσης, στις ερωτήσεις, διαφορετικό επιτονισμό έχουν οι ερωτήσεις ολικής άγνοιας και διαφορετικό επιτονισμό έχουν οι ερωτήσεις μερικής άγνοιας.

Εκτός από τη δήλωση της γραμματικής κατηγορίας των προτάσεων,

μία άλλη σημαντική λειτουργία του επιτονισμού έχει να κάνει με τον τρόπο και με τη σειρά που ο ομιλητής οργανώνει τις νέες πληροφορίες που μεταφέρει στους συνομιλητές του με την ομιλία του.

Όπως λέγαμε και παραπάνω, όταν μιλάμε, δεν λέμε τα πάντα με μία ανάσα. Δημιουργούμε κομμάτια λόγου, τα οποία ξεχωρίζουμε με παύσεις. Συνήθως, αυτά τα κομμάτια λόγου αποτελούνται από αρκετές λέξεις, μερικές φορές ίσως είναι και μία ολόκληρη πρόταση. Μερικές φορές πάλι μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από πρόταση, πάντως σε όλες τις περιπτώσεις, ο ομιλητής θα έχει βάλει μέσα σε κάθε ένα από αυτά τα κομμάτια λόγου μία πληροφορία που θεωρεί σημαντική για να κάνει κατανοητά στους συνομιλητές του όσα θέλει να πει. Ο κανόνας λέει ότι

κάθε

επιτονική φράση περιέχει μία τέτοια σημαντική πληροφορία.

Συνήθως, αυτή η πληροφορία εμφανίζεται στο τέλος της επιτονικής φράσης,

ενώ οι προηγούμενες λέξεις της επιτονικής φράσης δημιουργούν το απαραίτητο νοηματικό υπόβαθρο με το οποίο ο ακροατής θα καταλάβει καλύτερα γιατί η εστιασμένη πληροφορία είναι σημαντική. Για να κάνει ξεκάθαρο στους συνομιλητές του ότι αυτή η πληροφορία είναι σημαντική, ο ομιλητής εστιάζει πάνω της, την «υπογραμμίζει» θα μπορούσαμε να πούμε, με τη βοήθεια του επιτονισμού. Ο ομιλητής σημαδεύει αυτή την πληροφορία με μια εντονότερη μεταβολή της επιτονικής καμπύλης.

Η παραπάνω εικόνα δείχνει την επιτονική καμπύλη μίας επιτονικής φράσης στην οποία η εστιασμένη πληροφορία βρίσκεται στο τέλος της

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η εστιασμένη λέξη με τη σημαντική πληροφορία δεν μπαίνει στο τέλος της επιτονικής φράσης, αλλά μπορεί να εμφανιστεί για εμφατικούς λόγους ακόμη και στην αρχή της επιτονικής φράσης. Σε αυτή την περίπτωση, η λέξη που τονίζεται εμφατικά παρουσιάζει και έντονη μεταβολή της επιτονικής καμπύλης, ενώ οι υπόλοιπες λέξεις μέχρι το τέλος της επιτονικής φράσης λέγονται με επίπεδο επιτονισμό.

Στην συγκεκριμένη εικόνα φαίνεται ότι μόνο η πρώτη λέξη, η οποία λέγεται με έντονη έμφαση, παρουσιάζει μεταβολή της επιτονικής καμπύλης, ενώ όλες οι υπόλοιπες λέξεις δεν εμφανίζουν καμία απολύτως μεταβολή της επιτονικής καμπύλης.