2. Μια πιο συστηματική ματιά στην επιφυλλίδα

Μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα και να εμβαθύνουμε στα κειμενικά γνωρίσματα της επιφυλλίδας, έχοντας ως σημείο αναφοράς το έργο του εξαίρετου Μάριου Πλωρίτη, που ανθολογήθηκε πρόσφατα σε μια έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων (βλ. Πλωρίτης 2010).
 
α. Η ταυτότητα του συγγραφέα

Η προτίμηση και η εμπιστοσύνη που δείχνει ο αναγνώστης σε έναν επιφυλλιδογράφο είναι αποτέλεσμα της αυθεντίας και του κύρους που έχει κερδίσει ο συγγραφέας σε μη δημοσιογραφικά πεδία

 (εκπαίδευση και έρευνα, τέχνες και κριτική, οικονομία και επιχειρήσεις κ.ά.). Έτσι, για παράδειγμα, ένας διακεκριμένος βιολόγος μπορεί να γράψει για τα ηθικά προβλήματα της κλωνοποίησης ή ένας καταξιωμένος ιστορικός της εκπαίδευσης για την ανάγκη αναθεώρησης των αναλυτικών προγραμμάτων του Τεχνικού Λυκείου. Για τον ίδιο λόγο, και με κατάλληλες αφορμές από την επικαιρότητα, ο θεατράνθρωπος Πλωρίτης αναφέρεται συχνά σε μεγάλα έργα του διεθνούς δραματολογίου, στους συγγραφείς τους, τους ήρωές τους και τα θέματά τους.
 
β. Η θεματολογία
Οι δέκα πρώτες επιφυλλίδες του Πλωρίτη (του Β΄ Τόμου) δημοσιεύτηκαν το 1993 και έχουν τα εξής θέματα: ανθελληνικός λίβελος Αμερικανού δημοσιογράφου με αφορμή την έκθεση «Το ελληνικό θαύμα» που έγινε στην Ουάσινγκτον (και αντίκρουσή του), ο πόλεμος στον Περσικό και ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, δολοφονίες δημοσιογράφων στην Τουρκία, τα 80 χρόνια από τον θάνατο του Στρίντμπεργκ, ο σατιρικός Παλαμάς, οι Φιλικοί και το Μουσείο τους στην Οδησσό, η «ελληνική τραγωδία», ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, η αγωνία για το μέλλον του Πλανήτη (σχόλια σε απόψεις του Ε. Μορέν) και ο σαδισμός του νεοελληνικού κράτους απέναντι στον πολίτη.
Ολοφάνερα η ποικιλία των θεμάτων είναι ευρεία, παρόλο που το δείγμα είναι πολύ μικρό. Ένα είναι βέβαιο: ότι

όλες οι επιφυλλίδες (όπως και οι ανωτέρω δέκα) παίρνουν αφορμή από την εκάστοτε επικαιρότητα, άλλοτε από κρίσιμα συμβάντα της ειδησεογραφίας και άλλοτε από καλλιτεχνικά και πολιτιστικά γεγονότα (του παρόντος ή του παρελθόντος)

 
 
γ. Η οπτική γωνία

Η επιφυλλίδα συνδυάζει τη λογική πειθώ με την προσωπική ματιά του συγγραφέα.

 Ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής του, η ματιά αυτή είναι του παρατηρητή ή του ανθρώπου που έχει προσωπική εμπειρία ενός προβλήματος, χωρίς να αποκλείεται και ο συνδυασμός τους. Η συγγραφική οπτική γωνία μπορεί να περιλαμβάνει τις εξής μορφές:
Ο συγγραφέας αφηγείται μια προσωπική περιπέτειά του με αίσιο τέλος, που τον οδήγησε στο να δει τη ζωή με περισσότερη αισιοδοξία. Για παράδειγμα, μια επαγγελματική αποτυχία που τον ανάγκασε να ξαναδεί με άλλο μάτι την αγορά εργασίας ή μια ερωτική απογοήτευση που τον ωρίμασε.
Παράδειγμα: Μ. Πλωρίτη, Κέντρα και μάγια - Οι νέοι και οι καταφυγές τους, 22.5.1994
§     Κριτική αρνητικών κοινωνικών φαινομένων βάσει προσωπικής εμπειρίας
Ο συγγραφέας, στηριγμένος σε προσωπική του εμπειρία, κριτικάρει ένα αρνητικό κοινωνικό φαινόμενο: αγένεια δημοσίων υπαλλήλων, βάναυση συμπεριφορά αστυνομικών, εξαπάτηση εργαζομένων από κακούς εργοδότες κλπ.
Παράδειγμα: Μ. Πλωρίτη, Εγχειρίδιο σαδισμού - Όταν οι πληβείοι βάζουν τα γυαλιά στους «μαρκήσιους», 13.6.1993
§     Σκιαγράφηση κοινωνικού προβλήματος από τον παρατηρητή
Ο συγγραφέας παρατηρεί από κοντά ένα πρόβλημα που υποτίθεται ότι ενδιαφέρει όλους τους αναγνώστες του. Για παράδειγμα, σχολιάζει την κακή συμπεριφορά των Ελλήνων/Ελληνίδων στην οδήγηση, καυτηριάζοντας αφενός την επικίνδυνη προβολή του εγώ (σε προσπεράσματα, μη παραχώρηση προτεραιότητας κ.ά.) και αφετέρου τη συνήθειά τους να θέλουν να παρκάρουν πάση θυσία όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον τόπο της δουλειάς τους.
Παράδειγμα: Μ. Πλωρίτη, Τυποκτόνοι και ανθρωποκτόνοι, 31.1.1993       
§     Ανασκευή μιας ευρύτατα διαδεδομένης πλάνης
Ο συγγραφέας αντικρούει μια άποψη που εύκολα εκλαμβάνεται από πολλούς ως αληθής, χωρίς ωστόσο να έχει ελεγχθεί προσεκτικά ή επαληθευθεί εμπειρικά. Για παράδειγμα, η άποψη ότι οι σπουδές σε ΑΕΙ εξασφαλίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες επαγγελματικής αποκατάστασης από ό,τι οι σπουδές σε ΤΕΙ.
Παράδειγμα: Μ. Πλωρίτη, Το «μπουλούκι»-Τα φληναφήματα μιας αμερικανικής  «κριτικής» για την έκθεση «Το ελληνικό θαύμα», 17.1.1993
 
δ. Η οργανωτική δομή

Όταν η δομή της επιφυλλίδας είναι διαλογική, έχει τη μορφή:

Παρουσίαση του ζητήματος − Επιχειρήματα υπέρ − Επιχειρήματα κατά
Όταν είναι αντιλογική, έχει τη μορφή:
Παρουσίαση του ζητήματος − Θέση υπό αμφισβήτηση – Ανασκευή – Αντίθεση          
 Η επιχειρηματολογία είναι συνήθως του τύπου «αίτιο-αποτέλεσμα» και συνδέει αξιολογήσεις, ερμηνείες ή υποδείξεις με αιτιακές εξηγήσεις που είναι μεν εύλογες αλλά δεν μπορούν να ελεγχθούν (αν είναι αληθείς ή ψευδείς), γιατί είναι κι αυτές ισχυρισμοί.
 
ε. Το ύφος

Το ύφος της επιφυλλίδας είναι εντελώς προσωπικό, γιατί προσδιορίζεται από διαφορετικά λεξικογραμματικά [λεξιλόγιο] χαρακτηριστικά μεταξύ των επιφυλλιδογράφων . Τα κοινά τους γνωρίσματα είναι ελάχιστα, όπως η πλούσια διακειμενικότητα (η αναφορά σε άλλα κείμενα), το γλωσσικό χιούμορ και η ειρωνεία, και η χρήση πρώτου ενικού προσώπου.

 
Ωστόσο, έχουν ενδιαφέρον χαρακτηρισμοί που αποδόθηκαν σε καταξιωμένους  επιφυλλιδογράφους μεγάλων ξένων εφημερίδων. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τον αποσβολωτικό εγκυκλοπαιδισμό του Μ. Πλωρίτη, τη φιλολογική εμβρίθεια του Δ. Μαρωνίτη, την οξεία ανατομία συμπτωμάτων της νεοελληνικής ακηδίας από τον Π. Μπουκάλα και τον Ν. Ξυδάκη ή την ελληνοκεντρική πολιτική θεολογία του Χ. Γιανναρά.