2. Γλωσσική και επικοινωνιακή ικανότητα

Η έννοια της επικοινωνιακής ικανότητας αναπτύχθηκε από τον ανθρωπογλωσσολόγο Dell Hymes σε αναλογία (και ως αντίδραση προς) την έννοια της γλωσσικής ικανότητας του Noam Chomsky. Ο Hymes επιχειρεί να δείξει ότι

η γνώση των γραμματικών κανόνων είναι απαραίτητη, αλλά δεν επαρκεί για την αποτελεσματική γλωσσική επικοινωνία, η οποία λαμβάνει πάντοτε χώρα σε συγκεκριμένες κοινωνικές περιστάσεις.

Η έννοια της επικοινωνιακής ικανότητας έχει να κάνει περισσότερο με τους (άγραφους) κανόνες κοινωνικής διεπίδρασης παρά με τους γραμματικούς κανόνες. Αφορά τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές ανάλογα με το ποιοι είναι οι συνομιλητές, το θέμα της συζήτησης, τα ευρύτερα κοινωνικά συμφραζόμενα, οι επικοινωνιακοί στόχοι και οι ανάγκες των συνομιλούντων ατόμων κλπ. Πρόκειται για μια ικανότητα που αποκτούμε σταδιακά, από πολύ νεαρή ηλικία, μέσω της γλωσσικής μας κοινωνικοποίησης (δηλαδή της γνώσης που αποκτούμε για το κοινωνικό μας περιβάλλον, του οποίου η γλώσσα είναι βασικό χαρακτηριστικό). Από την άλλη μεριά, η επικοινωνιακή ικανότητα θεωρείται δείγμα γλωσσικής επάρκειας (ιδιαίτερα μάλιστα σε μια δεύτερη ή ξένη γλώσσα). Συνεπώς,

η επικοινωνιακή ικανότητα είναι μια ευρεία έννοια που αναφέρεται στο σύνολο της γλωσσικής συμπεριφοράς.

Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι βρίσκεται στη βάση του επιστημονικού κλάδου που ονομάστηκε εθνογραφία της επικοινωνίας και έχει ως αντικείμενο τη συστηματική μελέτη και ανάλυση των περιστάσεων επικοινωνίας.