2. Πώς δηλώνονται τα γένη στην ελληνική;

Η ελληνική σε όλες τις ιστορικές της φάσεις, και επομένως και στη νέα ελληνική, εμφανίζει τρία γένη: το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο (δηλαδή εκείνο που δεν είναι ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό). Τα μέρη του λόγου που δηλώνουν γραμματικό γένος είναι τα άρθρα, τα ουσιαστικά, τα επίθετα και οι αντωνυμίες.

Με ποιον τρόπο, όμως, δηλώνεται το γένος ενός ονόματος;

α)

Δηλώνεται με το άρθρο που συνοδεύει το ουσιαστικό

, είτε με το οριστικό (ο, η, το) είτε με το αόριστο (ένας, μια, ένα).

β)

Δηλώνεται με τα κλιτικά επιθήματα

, τις γνωστές «καταλήξεις», που είναι διαφορετικές ανάλογα με το κάθε γένος. Π.χ. η λέξη πατέρ-ας είναι ένα ουσιαστικό αρσενικού γένους και αυτό φαίνεται τόσο από το οριστικό άρθρο ο με το οποίο συντάσσεται (ο πατέρας) όσο και από την κατάληξη της ονομαστικής του ενικού -ας.

Το χαρακτηριστικό του γένους είναι τόσο καθοριστικό για τη μορφή των ουσιαστικών, ώστε αυτά χωρίζονται σε κατηγορίες, σε «κλίσεις» ανάλογα με το γένος τους. Σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική του Τριανταφυλλίδη, τα ουσιαστικά χωρίζονται σε τρεις κλίσεις, ανάλογα με το γένος τους. Στην πρώτη κλίση ανήκουν τα αρσενικά, στη δεύτερη τα θηλυκά και στην τρίτη τα ουδέτερα.

2.1 Κλιτικά επιθήματα («καταλήξεις») των ουσιαστικών στα τρία γένη

Τα ουσιαστικά αρσενικού γένους εμφανίζουν στη ονομαστική του ενικού τις καταλήξεις:

-ας, π.χ. φύλακ-ας

-ης, π.χ. ποιητ-ής

-ος, π.χ. άνθρωπ-ος

-ές, π.χ. καφ-ές

-ούς, π.χ. παππ-ούς

Τα ουσιαστικά θηλυκού γένους εμφανίζουν στην ονομαστική του ενικού τις καταλήξεις:

-α, π.χ. θάλασσ-α

-η, π.χ. νίκ-η

-ος, π.χ. εγκύκλι-ος

-ου, π.χ. αλεπ-ού

-ω, π.χ. Φρόσ-ω

Τα ουσιαστικά ουδετέρου γένους εμφανίζουν στη ονομαστική του ενικού τις καταλήξεις:

-ο, π.χ. σίδερ-ο

-ι, π.χ. παιδ-ί

-ος, π.χ. έδαφ-ος

-μα, π.χ. κύ-μα

-μο, π.χ. γράψι-μο

-ας, π.χ. κρέ-ας

-ως, π.χ. φ-ως

Τα κλιτικά επιθήματα που παρουσιάσαμε είναι τα πιο συχνά. Υπάρχουν και ορισμένα άλλα για ιδιαίτερες περιπτώσεις κλίσης ουσιαστικών που μπορείτε να συμβουλευτείτε από τη Γραμματική σας.

2.2 Κλιτικά επιθήματα («καταλήξεις») των επιθέτων στα τρία γένη

Τα επίθετα εμφανίζονται και στα τρία γένη. Οι πιο συχνές καταλήξεις των επιθέτων είναι:

-ος, -η, -ο, π.χ. καλ-ός, καλ-ή, καλ-ό

-ος, -α, -ο, π.χ. πλούσι-ος, πλούσι-α, πλούσι-ο

-ός, -ιά, -ό, π.χ. γλυκ-ός, γλυκ-ιά, γλυκ-ό

-ύς, -ιά, -ύ, π.χ. βαθ-ύς, βαθ-ιά, βαθ-ύ

-ής, -ιά, -ί, π.χ. σταχτ-ής, σταχτ-ιά, σταχτ-ί

-ης, -α, -ικο, π.χ. ζηλιάρ-ης, ζηλιάρ-α, ζηλιάρ-ικο