1. Εισαγωγή

Οι λέξεις μιας γλώσσας αποτελούνται από μορφήματα. Μια λέξη μπορεί να αποτελείται από ένα μόνο μόρφημα, οπότε ονομάζεται απλή (π.χ. χτες). Συνήθως, όμως, οι λέξεις της ελληνικής αποτελούνται από περισσότερα από ένα μορφήματα, οπότε ονομάζονται μη απλές (π.χ. εξ-ανθρωπ-ίζ-ω, ανθρωπ-άκ-ι, μαυρ-ο-κόκκιν-ος).

Όταν παρατηρήσουμε τις μη απλές λέξεις της ελληνικής, διακρίνουμε ότι αλλάζουν μορφή και περιεχόμενο με την προσθήκη διαφόρων μορφημάτων. Π.χ. από τη λέξη άνθρωπ-ος μπορούμε να φτιάξουμε τη λέξη εξ-ανθρωπ-ίζ-ω με τα κατάλληλα μορφήματα.

Οι διαδικασίες δημιουργίας νέων λέξεων ονομάζονται μορφολογικές διαδικασίες και για την ελληνική είναι η σύνθεση, η παραγωγή και η κλίση.

Π.χ.

• η λέξη μαυρ-ο-κόκκιν-ος είναι μια σύνθετη λέξη. Αποτελείται από τα λεξικά μορφήματα (ή συνθετικά) μαυρ- και κόκκιν-, από το συνδετικό φωνήεν -ο- και από το κλιτικό μόρφημα -ος. Είναι, δηλαδή, μια σύνθετη λέξη που κλίνεται.
• Η λέξη τρέχ-ω αποτελείται από το λεξικό μόρφημα (ή θέμα) τρεχ- και από το κλιτικό μόρφημα -ω. Είναι, επομένως, μια κλιτή λέξη.

Τι συμβαίνει, όμως, στη λέξη ανθρωπ-άκ-ι; Αποτελείται από ένα λεξικό μόρφημα (ή θέμα) ανθρωπ-, από ένα κλιτικό μόρφημα -ι και από ένα μόρφημα -άκ- με το οποίο την «φτιάχνουμε» από το ανθρωπ-, δηλαδή την παράγουμε από το ανθρωπ-.

Αυτή η λέξη λέγεται παράγωγη και το -άκ- λέγεται παραγωγικό μόρφημα.

ανθρωπ- - ακ- - ι

Διαπιστώνουμε ότι το παραγωγικό μόρφημα -άκ- της δίνει τη σημασία του υποκορισμού, δηλαδή ‘μικρός άνθρωπος’ ή ακόμα και μια υποτιμητική σημασία ‘άνθρωπος χωρίς ηθική συμπεριφορά’. Βεβαίως και η παράγωγη αυτή λέξη κλίνεται, όπως και οι πιο πολλές λέξεις της ελληνικής.