Προσωδία

Η προσωδία είναι ένας όρος «ομπρέλα», ο οποίος καλύπτει φωνολογικά φαινόμενα που σχετίζονται με δομές μεγαλύτερες των φωνημάτων. Τέτοια φωνολογικά φαινόμενα είναι ο τονισμός, ο ρυθμός και ο επιτονισμός.

• Ο τονισμός είναι ένα φωνολογικό φαινόμενο το οποίο προβάλλει ένα από τα φωνήεντα της λέξης, ξεχωρίζοντάς το με αυτόν τον τρόπο απ’ όλα τα υπόλοιπα φωνήεντα της ίδιας λέξης. Υπάρχουν δύο είδη τονισμού, ο δυναμικός και ο μουσικός. Με τον δυναμικό τονισμό το φωνήεν που παίρνει τον τόνο αρθρώνεται με μεγαλύτερη έμφαση σε σχέση με τα υπόλοιπα φωνήεντα της λέξης, ενώ στις γλώσσες με μουσικό τονισμό, οι τόνοι χαρακτηρίζονται από το πώς ανεβοκατεβαίνει η φωνή του ομιλητή.

• Ο ρυθμός είναι αποτέλεσμα της αίσθησης ίσης χρονικής απόστασης ανάμεσα σε φωνολογικά στοιχεία

  . Κάποιες γλώσσες δίνουν την αίσθηση ότι υπάρχει ίση χρονική απόσταση ανάμεσα στα τονισμένα φωνήεντα των λέξεων (τονοχρονισμένες), ενώ άλλες γλώσσες δίνουν την αίσθηση ότι υπάρχει ίση χρονική απόσταση ανάμεσα στις συλλαβές τους (συλλαβοχρονισμένες). Οι συλλαβοχρονισμένες γλώσσες αναμένεται να παρουσιάζουν απλή συλλαβική δομή και όχι μεγάλες χρονικές διαφορές πραγμάτωσης ανάμεσα στα τονισμένα και άτονα φωνήεντα, ενώ αντίθετα οι τονοχρονισμένες γλώσσες αναμένεται να παρουσιάζουν πολύπλοκες συλλαβικές δομές με πολλών ειδών συμφωνικά συμπλέγματα, καθώς και μεγάλες χρονικές διαφορές πραγμάτωσης ανάμεσα στα τονισμένα και στα άτονα φωνήεντα.

• Τέλος, ο επιτονισμός δείχνει πώς ανεβοκατεβαίνει η φωνή ενός φυσικού ομιλητή όταν μιλά και παράγει ολόκληρες προτάσεις. Το ανεβοκατέβασμα της φωνής μοιάζει με τη μελωδία ενός τραγουδιού, η οποία δεν εξαρτάται από τα λόγια του τραγουδιού, αλλά μπορεί να σταθεί και από μόνη της. Όπως λοιπόν η μελωδία ενός τραγουδιού μπορεί να σταθεί και από μόνη της ή να εφαρμόσει και σε άλλους στίχους, έτσι και το ανεβοκατέβασμα της φωνής μπορεί να εφαρμόσει και σε πολλές διαφορετικές προτάσεις, αλλά πάντα της ίδιας γραμματικής κατηγορίας. Έτσι, σε κάθε γλώσσα υπάρχουν διαφορετικά μουσικά μοτίβα για ερωτήσεις [ερωτηματική πρόταση] ολικής άγνοιας, διαφορετικά μοτίβα για ερωτήσεις μερικής άγνοιας, για καταφάσεις [καταφατική πρόταση] και για προσταγές [προστακτική πρόταση]. Επίσης, δείχνει σε ποια λέξη της πρότασης εστιάζει την προσοχή του ο ομιλητής, αν δηλώνει κάτι εμφατικά, αν αντιπαραβάλλει μια πληροφορία με μια άλλη.