1. Εισαγωγή

Ας σκεφτούμε τις παρακάτω προτάσεις της γλώσσας μας:

1. Η αμαξοστοιχία Ιντερσίτι 502 για Θεσσαλονίκη αναχωρεί σε πέντε λεπτά από τη δεύτερη γραμμή.
2. Τι ωραία έκπληξη!
3. Ο Γιάννης είναι υποκείμενο του ρήματος στην πρόταση «ο Γιάννης τρέχει».
4. Κλείσε αμέσως το παράθυρο!
5. Καλησπέρα σας, τι κάνετε; Είστε καλά;
6. Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
7. λαλεί πουλί, βρίσκει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.

Θα μπορούσαμε σε καθεμία από αυτές να κάνουμε μορφολογική, συντακτική και σημασιολογική ανάλυση με βάση τις έννοιες και τις ταξινομήσεις της μορφολογίας, της σύνταξης και της σημασιολογίας της ελληνικής, δηλαδή να μελετήσουμε τις διαστάσεις του γλωσσικού συστήματος. Εάν, ωστόσο, θέλουμε να επιμείνουμε στο πώς λειτουργεί η καθεμία από τις παραπάνω προτάσεις στην πραγματική γλωσσική χρήση, δηλαδή στην επικοινωνία, θα καταλήξουμε σε ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

• Στην πρώτη πρόταση μεταφέρεται ένα μήνυμα που έχει ως βασικό του στόχο τη μετάδοση μιας πληροφορίας.
• Στη δεύτερη πρόταση ο ομιλητής εκφράζει τα συναισθήματά του, στη συγκεκριμένη περίπτωση, την ευχαρίστησή του.
• Στην τρίτη πρόταση ο ομιλητής εκφράζει μια άποψη για τη συντακτική θέση μιας λέξης σε μια πρόταση, δηλαδή κάνει συντακτική ανάλυση, μιλά για τη γλώσσα με τη γλώσσα.
• Στην τέταρτη πρόταση ο ομιλητής δίνει με έντονο τρόπο μια εντολή σε κάποιον συνομιλητή του, προκειμένου να αλλάξει κάτι στο περιβάλλον στο οποίο συνομιλούν, και συγκεκριμένα να κλείσει το παράθυρο.
• Στην πέμπτη πρόταση υπάρχει ένας συνηθισμένος χαιρετισμός.
• Στην έκτη περίπτωση έχουμε ένα απόσπασμα από το έργο του Διονυσίου Σολωμού Ελεύθεροι Πολιορκημένοι.

Παρατηρούμε, επομένως, ότι στις παραπάνω προτάσεις, όπως και σε οποιεσδήποτε άλλες θα μπορούσαμε να αναλύσουμε, πραγματοποιούνται διαφορετικές λειτουργίες.

Η γλώσσα

, δηλαδή, μπορεί να πραγματοποιήσει διαφορετικές λειτουργίες, οι οποίες είναι όλες απολύτως απαραίτητες στην επικοινωνία.

Οι ερευνητές της γλώσσας εκτός από το να αναλύουν το γλωσσικό σύστημα (φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία), και την κοινωνική διάσταση της γλώσσας (κοινωνιογλωσσολογία), δίνουν έμφαση και στις λειτουργίες που αυτή επιτελεί στην επικοινωνία.