1. Εισαγωγή – Ορισμός

Η δημιουργία λεξικών είναι μια πολύ παλιά ανθρώπινη ενασχόληση. Τα πρώτα λεξικά είχαν την απλή μορφή καταλόγων λέξεων και εμφανίστηκαν ήδη στη δεύτερη χιλιετία π. Χ. στην αρχαία Μεσοποταμία.

Τα λεξικά εξελίχθηκαν στις διάφορες ιστορικές περιόδους μέχρι να φτάσουν στη μορφή (έντυπη και ηλεκτρονική) με την οποία τα γνωρίζουμε σήμερα. Το βασικό χαρακτηριστικό, όμως, των λεξικών που έμεινε αναλλοίωτο μέσα στους αιώνες είναι ότι αυτά δημιουργούνται για να καλύψουν συγκεκριμένες πρακτικές ανάγκες. Επομένως, οι άνθρωποι έφτιαξαν λεξικά πριν αρχίσουν να σκέφτονται πάνω στη γλώσσα, να φτιάχνουν γραμματικές ή να αναπτύσσουν γλωσσολογικές θεωρίες.

Τα σύγχρονα λεξικά είναι πολλών ειδών και συνήθως είναι αλφαβητικά.

Ας υποθέσουμε ότι ψάχνουμε σε ένα λεξικό της ελληνικής πληροφορίες για τη λέξη γράψαμε. Θα αναζητήσουμε αυτές τις πληροφορίες στο γράμμα Γ και συγκεκριμένα θα τις βρούμε κάτω από τη λέξη γράφω.

Επειδή οι κλιτές λέξεις, που είναι και οι περισσότερες στη νέα ελληνική, αποτελούνται από περισσότερους από έναν γραμματικούς τύπους, στα λεξικά δεν περιέχονται όλοι οι γραμματικοί τύποι, αλλά ο βασικός τύπος. Δηλαδή, εάν πρόκειται για ρήμα περιέχεται το πρώτο ενικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής της ενεργητικής φωνής [φωνή και διάθεση], π.χ. γράφω. Εάν πρόκειται για όνομα, περιέχεται η ονομαστική πτώση του ενικού αριθμού· π.χ. άνθρωπος.

Αυτός ο βασικός τύπος λέξης που δίνει και την κεντρική σημασία της και περιέχεται σε ένα λεξικό ονομάζεται λήμμα.

Στο λήμμα, δηλαδή, «αντιπροσωπεύονται» όλες οι σημασιολογικές και τυπικές πληροφορίες που αφορούν μια λέξη και τις παραλλαγές της.