1. Εισαγωγικές έννοιες

1.1 Κείμενο

Στην καθημερινότητά μας, ερχόμαστε συνεχώς σε επαφή με κείμενα, είτε προφορικού είτε γραπτού λόγου.

Τα κείμενα δεν αποτελούν μια απλή παράθεση προτάσεων αλλά διακρίνονται από οργάνωση, ενότητα, αλληλουχία και λειτουργικότητα.

Ας δούμε τα παρακάτω παραδείγματα:

(1) Σοβαρά κατάγματα υπέστη ο 28χρονος Αιγύπτιος, που έπεσε θύμα ρατσιστικής επίθεσης τα ξημερώματα της Τρίτης στο Πέραμα.

tvxs.gr, 12-06-12

(2) Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού αυξήθηκε το πεντάμηνο Ιανουαρίου–Μαΐου. Η αμυγδαλιά άνθισε.

Το παράδειγμα (1) συνιστά μια είδηση από τον ηλεκτρονικό τύπο, η οποία γίνεται άμεσα κατανοητή από τον αποδέκτη και χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένη επικοινωνιακή πρόθεση.

Η επικοινωνιακή πρόθεση αφορά τον σκοπό που θέλει να πετύχει ο πομπός με την εκφορά του κειμένου σε μια περίσταση επικοινωνίας.

Στο παράδειγμα (1), ο συγγραφέας του κειμένου έχει ως σκοπό να ενημερώσει τους αναγνώστες της ηλεκτρονικής εφημερίδας για μια ρατσιστική επίθεση ενάντια σ’ έναν Αιγύπτιο.

Αντίθετα, το παράδειγμα (2) συνιστά μια απροσδόκητη ακολουθία προτάσεων που ο αναγνώστης/ακροατής αδυνατεί, ή τουλάχιστον δυσκολεύεται, να αναγνωρίσει ως ολοκληρωμένη ενότητα λόγου, παρόλο που δεν περιλαμβάνει γραμματικά λάθη. Οι περισσότεροι, δηλαδή, από όσους το διαβάσουν ή το ακούσουν δεν θα το θεωρήσουν κείμενο.

1.2 Κριτήρια κειμενικότητας

Όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν ένα απόσπασμα λόγου κείμενο, τα ονομάζουμε

κειμενικότητα . Το απόσπασμα αυτό μπορεί να εκτείνεται από μια λέξη, π.χ. Έλα!, Ωχ!, Απαγορεύεται κλπ., έως μια ακολουθία προτάσεων π.χ. Ξύπνησε στις 7 το πρωί. Ετοιμάστηκε γρήγορα γρήγορα και πήρε ταξί για να πάει στη δουλειά. Εκεί, τον περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη.

Σύγχρονοι μελετητές έχουν εντοπίσει κριτήρια κειμενικότητας όπως τα ακόλουθα: συνοχή, πληροφορητικότητα, συνεκτικότητα, προθετικότητα, διακειμενικότητα, περιστασιακότητα, αποδεκτότητα.

Εμείς εστιάζουμε την προσοχή μας στη συνεκτικότητα.