1. Εισαγωγή – Ορισμός

Οι λέξεις της γλώσσας –και βεβαίως και της νέας ελληνικής– αποτελούνται από μικρότερα τμήματα, τα μορφήματα. Με τις μορφολογικές διαδικασίες της σύνθεσης και της παραγωγής δημιουργούνται νέες λέξεις από λέξεις που ήδη υπάρχουν. Βεβαίως στη νέα ελληνική οι κλιτές λέξεις συνοδεύονται πάντοτε και από κλιτικά μορφήματα.

Μια ιδιαίτερη περίπτωση της διαδικασίας της παραγωγής είναι η παραγωγή με υποκοριστικά επιθήματα ή αλλιώς υποκορισμός.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα από τη διαδικασία αυτή που μας είναι αρκετά οικεία, μιας και ο υποκορισμός είναι διαδεδομένος στη νέα ελληνική.

Από τη λέξη κορίτσι μπορούμε να φτιάξουμε τη λέξη κοριτσάκι. Αν αναλύσουμε τη λέξη κοριτσ-άκ-ι σε μορφήματα, θα δούμε ότι αυτή αποτελείται από το λεξικό μόρφημα (ή αλλιώς θέμα) κοριτσ-, από το παραγωγικό μόρφημα -άκ- και από το κλιτικό μόρφημα -ι.

Το παραγωγικό μόρφημα -άκ- που οδηγεί στη νέα λέξη διαθέτει μια συγκεκριμένη σημασία, τη σημασία του ‘μικρού’. Διαθέτει, επίσης, και μια σημασία που εννοείται, τη «χαϊδευτική», δηλαδή εκείνη που δηλώνει τη θετική μας στάση απέναντι στο πρόσωπο ή το αντικείμενο που δηλώνεται από το θέμα.

Όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη κοριτσάκι, μπορεί να δηλώνουμε ένα κορίτσι μικρής ηλικίας, αλλά μπορεί, επίσης, να δηλώνουμε ένα κορίτσι οποιασδήποτε ηλικίας για το οποίο εκφράζουμε θετικά συναισθήματα. Αυτή η δεύτερη σημασία είναι πιο συχνή στις προσφωνήσεις, π.χ. Κοριτσάκι μου!

Επομένως

, ο υποκορισμός είναι μια περίπτωση της παραγωγής λέξεων. Μέσω των υποκοριστικών επιθημάτων παράγονται νέες λέξεις, οι οποίες δηλώνουν το ‘μικρό’ σε σχέση με το θέμα. Αυτή η δήλωση του ‘μικρού’ μπορεί να πάρει διάφορες σημασίες κατά τη χρήση της γλώσσας, σημασίες που προκύπτουν από τα συμφραζόμενα και έχουν καθιερωθεί στη νέα ελληνική.