1. Τι είναι πρόταση;

Ως πρόταση ορίζουμε ένα σύνολο λέξεων που εκφράζουν κάτι.

Στην απλούστερη μορφή της, μια πρόταση κάνει λόγο για κάτι (το υποκείμενό της) και του αποδίδει κάποια ιδιότητα (με το κατηγόρημά της), π.χ.:

Ο Πέτρος ξέρει γαλλικά.

Ο παππούς μου είναι 80 χρονών.

Τέτοιες προτάσεις αποτελούν παραδείγματα της απλούστερης μορφής κύριας πρότασης. Στην πράξη όμως, θεωρούμε πρόταση (έστω «ελλειπτική») την εκφώνηση ενός από τα δύο μόνο:

Ερώτηση: Ποιος ξέρει γαλλικά;

Απάντηση: Ο Πέτρος.

Ερώτηση: Είναι μεγάλος ο παππούς σου;

Απάντηση: Είναι 80 χρονών.

Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι εύκολο να δώσουμε έναν ορισμό που να επιτρέπει να αναγνωρίσουμε όλες τις προτάσεις. Υπάρχουν κάποια γνωρίσματα που μπορούμε να αξιοποιήσουμε, αλλά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις και πολλές εξαιρέσεις. Αν πούμε ότι είναι απαραίτητο να έχουμε το υποκείμενο, τότε δεν μπορούμε να ονομάσουμε πρόταση κάτι σαν το Είναι 80 χρονών. Και αν πούμε ότι είναι απαραίτητο να έχουμε κατηγόρημα, τότε δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι έχουμε πρόταση στην περίπτωση του ελλειπτικού Ο Πέτρος. Παρακάτω θα εξετάσουμε αρκετά τέτοια ζητήματα.

Στον γραπτό λόγο οι προτάσεις μπορεί να ξεχωρίζουν από τα σημεία της στίξης (π.χ. τελεία, κόμμα, παύλες, παρενθέσεις κτλ.), ενώ στον προφορικό λόγο μπορούμε να κάνουμε (μικρές ή μεγαλύτερες) παύσεις ή να ανεβοκατεβάζουμε τον τόνο της φωνής· π.χ.:

Ο θείος σου (αν πράγματι ήταν θείος σου) ήρθε χτες και σε ζητούσε.

Η θεία μου η Μαρία, που σου έλεγα ότι παντρεύτηκε πολύ νέα, έχει δύο δισέγγονα.

Ένα πράγμα θα σου πω: μη νομίζεις ότι τα ξέρεις όλα.

[τα έντονα γράμματα εδώ διακρίνουν διαφορετικές προτάσεις ]

Αν ορίσουμε ως περίοδο το διάστημα από τελεία σε τελεία (ή ερωτηματικό ή θαυμαστικό), πολλές περίοδοι μπορεί να περιέχουν περισσότερες από μία προτάσεις. Αλλά ακόμα και μια πρόταση μπορεί να περιέχει περισσότερα από ένα υποκείμενα ή κατηγορήματα (και να χαρακτηρίζεται σύνθετη – βλ. παρακάτω) και μπορεί να περιέχει ακόμα και άλλες προτάσεις:

[Μη νομίζεις [ότι τα ξέρεις όλα]].

[Η Μαρία είπε [ότι ο Γιάννης άκουσε [ότι θα πάμε εκδρομή αύριο]]].

[Φοβήθηκε [μήπως ήρθες] και [έφυγες]]].

[οι αγκύλες δηλώνουν διαφορετικές προτάσεις που συνδέονται μεταξύ τους και συγκροτούν σύνθετες προτάσεις]

Πώς αποφασίζουμε πόσες προτάσεις περιλαμβάνονται σε αυτά τα παραδείγματα; Ένας αρκετά ασφαλής τρόπος είναι να μετρήσουμε τα ρήματα που περιέχονται σε μια περίοδο: κανονικά, όσα ρήματα έχουμε, τόσες θα είναι και οι προτάσεις (με την εξαίρεση των ελλειπτικών βέβαια). Επίσης, ένα πρόσθετο στοιχείο αποτελεί η παρουσία συνδέσμων: κανονικά οι σύνδεσμοι συνδέουν προτάσεις: επομένως όσοι σύνδεσμοι υπάρχουν σε μια περίοδο, θα εισάγουν αντίστοιχες προτάσεις (και επομένως ο συνολικός αριθμός θα είναι τουλάχιστον +1, δηλαδή επιπλέον της κύριας πρότασης).