[xano], [kano], [rano], [pano]
Ποια είναι η φωνολογική σχέση των πρώτων φθόγγων των παραπάνω
λέξεων; Αιτιολογήστε την απάντησή σας
Οι φθόγγοι [x], [k], [r] & [p] είναι φωνολογικές μονάδες γιατί όταν βρεθούν στο ίδιο
φωνητικό περιβάλλον, δημιουργούν διαφορετικές λέξεις.
κρατώ, κήπος, κομμάτι, κουπί, κλάμα, καιρός, κάτω, κλιπ, κτήμα
Οι πρώτοι φθόγγοι
των παραπάνω λέξεων είναι πραγματώσεις της ίδιας φωνολογικής μονάδας. Πόσες διαφορετικές
πραγματώσεις της ίδιας φωνολογικής μονάδας έχουμε; Ποιες είναι αυτές; Ποια
είναι η μεταξύ τους σχέση;
Δύο πραγματώσεις: οι φθόγγοι [k] και [c]. Το /k/ είναι η φωνολογική μονάδα, και
το [c] είναι το αλλόφωνο του γιατί το
[c] βρίσκεται σε συμπληρωματική
κατανομή, δηλ. εμφανίζεται στο περιβάλλον που δεν μπορεί να εμφανιστεί η
φωνολογική μονάδα.
α) [‘nikos] &
[‘ɲikos]
β) [xala΄ra] & [xaɭa΄ra]
γ) [΄ceri] &
[΄cʃeri]
Στα παραπάνω τρία ζευγάρια λέξεων, η πρώτη λέξη
απεικονίζει την προφορά ενός ομιλητή της κοινής νέας ελληνικής, ενώ η δεύτερη
λέξη απεικονίζει την προφορά ενός Πατρινού (στο πρώτο ζευγάρι), ενός
Θεσσαλονικιού (στο δεύτερο ζευγάρι), κι ενός Κρητικού (στο τρίτο ζευγάρι).
Εντοπίστε τους φθόγγους που επιτελούν αυτή τη λειτουργία (δηλ. την επίδειξη
γεωγραφικής ταυτότητας), χαρακτηρίστε τους με όρους της φωνολογίας και αιτιολογήστε
τον χαρακτηρισμό που δώσατε.
Στο πρώτο ζεύγος είναι ο [ɲ], στο δεύτερο ζεύγος
είναι ο [ɭ] και στο τρίτο ζεύγος είναι ο [cʃ]. Οι τρεις παραπάνω φθόγγοι είναι ελεύθερες
ποικιλίες των /n/, /l/, & /k/ αντίστοιχα, γιατί βρίσκονται στο ίδιο φωνητικό περιβάλλον χωρίς να
δημιουργούν μία νέα λέξη, εκφράζοντας τη γεωγραφική ταυτότητα του ομιλητή.