Άσκηση 1

Το κείμενο του Εσκαρπί (βλ. Ενότητα 1) ανήκει στην κατηγορία των καθημερινών σχολίων. Εντυπωσιάζει κυρίως με τον τόνο και τη γλώσσα του παρά με τα επιχειρήματά του.

α. Ποια είναι η θέση του σχολιογράφου; Πώς υποστηρίζεται;

β. Πώς θα χαρακτηρίζατε τον τόνο που κυριαρχεί στο σχόλιο;

Απάντηση

α. Η θέση του Εσκαρπί δεν είναι ρητά δηλωμένη αλλά συνάγεται εύκολα από την πρώτη κιόλας παράγραφο, όπου ο συγγραφέας ειρωνεύεται με σφοδρότητα το χάος που επικρατεί στα ιταλικά ταχυδρομεία, με αποτέλεσμα τις μεγάλες καθυστερήσεις στην παράδοση της αλληλογραφίας στους παραλήπτες της ή, το χειρότερο, την απώλειά της. Και επειδή, όταν ειρωνευόμαστε, εννοούμε το αντίθετο από αυτό που λέμε, όπως κάνει κι εδώ ο Εσκαρπί, η θέση του μπορεί να παραφραστεί ως εξής: είναι τραγικό το ότι τα ιταλικά ταχυδρομεία πολτοποιούν μέρος της αλληλογραφίας και την πουλούν ως φθηνή πρώτη ύλη σε εμπόρους χαρτιού.

Ειρωνικά είναι και τα επιχειρήματα που υποτίθεται ότι στηρίζουν τη θέση του. Είναι δηλαδή ψευδο-επιχειρήματα.

i) Ότι η απομάκρυνση του καταναλωτή (δηλαδή του επιστολογράφου) από την αλυσίδα παραγωγής και εκ νέου χρησιμοποίησης του χαρτιού εξοικονομεί ενέργεια και μειώνει τα ταχυδρομικά τέλη

ii) Ότι αυτοί που αλληλογραφούν συχνά κερδίζουν έτσι, γιατί μειώνεται ο όγκος της αλληλογραφίας τους και συνεπώς το κόστος της

Το πραγματικό επιχείρημα του συγγραφέα είναι ότι η ανάγκη της από απόσταση επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, την οποία υπηρετεί η αλληλογραφία, δεν μπορεί να θυσιαστεί για κανέναν άλλο λόγο (έλλειψη προσωπικού στα ταχυδρομεία) ή σκοπό (εξοικονόμηση πόρων για τα ταχυδρομεία).

β. Ο τόνος του σχολίου είναι ειρωνικός από την αρχή ως το τέλος. Η ειρωνεία είναι από τους πιο επιτηδευμένους όσο και σκληρούς τρόπους άσκησης κριτικής, και ο συγγραφέας δεν βρίσκει καλύτερο, για να στηλιτεύσει μια τόσο απαράδεκτη στάση των ιταλικών ταχυδρομείων, με την οποία παριστάνει ότι συμφωνεί απόλυτα.

Άσκηση 2

Η Patricia Cohen, επιμελήτρια έκδοσης των New York Times, δέχεται ότι πολλά άρθρα σχολιασμού τείνουν να ακολουθούν μια βασική δομή:

· Εισαγωγή (πάνω σε μια είδηση-άγκιστρο)

· Θέση (παρουσίαση –εμφανής ή υπόρρητη– ενός επιχειρήματος)

· Επιχείρημα το οποίο στηρίζεται σε αποδεικτικό υλικό (στατιστικές, ειδήσεις, αναφορές από αξιόπιστους οργανισμούς, παραθέματα ειδικών, επιστημονική γνώση, ιστορία, αυθεντικές μαρτυρίες)

· Μια παράγραφο «Για Να Είμαστε Σίγουροι» (στην οποία ο συντάκτης προβλέπει πιθανές επικρίσεις, αναγνωρίζοντας τυχόν ελλείψεις στο επιχείρημά του, και αποκρούει προφανή αντεπιχειρήματα)

· Συμπέρασμα (συχνά επιστροφή στην εισαγωγή)

Να παρακολουθήσετε τα σχόλια συντάκτη που φιλοξενούνται σε μια στήλη –συχνά κάτω από τον τίτλο «Σχόλιο»– σε μια εφημερίδα εθνικής εμβέλειας ή σε ένα περιοδικό ποικίλης ύλης και να ελέγξετε αν ακολουθούν το οργανωτικό πρότυπο που προτείνει η Cohen.

Άσκηση 3

Στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων οι αναγνώστες σχολιάζουν καθημερινά (με «ανεβάσματα») τα σχόλια των επαγγελματιών δημοσιογράφων ή των εξωτερικών συνεργατών. Να συγκρίνετε τα σχόλια των αναγνωστών μιας στήλης με τα αντίστοιχα σχόλια του συντάκτη της στήλης ως προς την οργανωτική δομή, τη μορφή και το περιεχόμενο (τυπικό vs. καθημερινό ύφος, προφορικότητα, δείκτες συνοχής, τεκμήρια, επιχειρήματα, ειρωνεία, χιούμορ, γλωσσική ευγένεια/αγένεια κλπ.).