Άσκηση 1

Ποια από τα παρακάτω θέματα υπόκεινται σε επιχειρηματολογία, κατά τη γνώμη σας; Ποια στοιχεία καθιστούν ορισμένα θέματα ακατάλληλα για την ανάπτυξη επιχειρημάτων;

α) Η κεντρική θέρμανση του σχολείου μας.

β) Το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους πρέπει να καταργηθεί.

γ) Η Αθήνα απέχει από τη Θεσσαλονίκη 500 χιλιόμετρα.

δ) Ο Θεός είναι μεγάλος.

ε) Η ελευθερία της έκφρασης δεν έχει όρια.

στ) Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 έγιναν στην Αθήνα.

ζ) Τα φωνήεντα είναι 5.

η) Τα ιδιωτικά σχολεία υποβαθμίζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης.

Απάντηση

Θέματα όπως το α) δεν αποτελούν προτάσεις και επομένως δεν υπόκεινται σε επιχειρηματολογία σε αυτή μορφή. (Θα μπορούσαν να αποτελέσουν αφορμή για ανάπτυξη επιχειρημάτων στη μορφή π.χ. πώς πρέπει να λειτουργεί η κεντρική θέρμανση του σχολείου μας). Θέματα όπως το γ), το στ) και το ζ) δεν υπόκεινται σε επιχειρηματολογία γιατί αποτελούν διαπιστώσεις μιας πραγματικότητας και όχι θέσεις προς απόδειξη. Θέματα όπως το δ) επίσης δεν υπόκεινται σε επιχειρηματολογία, γιατί δεν μπορεί να ελεγχθεί (δηλαδή να επιβεβαιωθεί ή να διαψευσθεί) η αλήθειά τους, παρά μόνο να συναχθούν προσωπικά ή βιωματικά στοιχεία.

Άσκηση 2

Εντοπίστε τις προκείμενες και τα συμπεράσματα στις ακόλουθες προτάσεις και χαρακτηρίστε το είδος των συλλογισμών:

α) Όλοι οι κύκνοι είναι πουλιά. Η Λουΐζα είναι κύκνος. Η Λουΐζα είναι πουλί.

β) Όποιος δεν απαντήσει πριν την προθεσμία θα θεωρηθεί ότι συμφωνεί. Ο Κώστας δεν απάντησε πριν την προθεσμία. Ο Κώστας συμφωνεί.

γ) Η Μαρία είναι αντίθετη στην αύξηση της φορολογίας. Κάποιοι συντηρητικοί είναι αντίθετοι στην αύξηση της φορολογίας. Η Μαρία είναι συντηρητική.

δ) Οι υποστηρικτές μιας ιδέας δεν συμβιβάζονται εύκολα. Ο Γιώργος υποστηρίζει μια ιδέα. Ο Γιώργος δεν συμβιβάζεται εύκολα.

ε) Το εβδομήντα τοις εκατό των πουλιών πετούν. Ο Σπίθας είναι πουλί. Ο Σπίθας πετάει.

στ) Η Ελένη λείπει. Η Ελένη κανονικά παίρνει το αυτοκίνητό της όταν λείπει. Το αυτοκίνητο της Ελένης δεν είναι στο γκαράζ.

ζ) Οι χαμαιλέοντες είναι σαύρες. Οι χαμαιλέοντες είναι ψυχρόαιμοι. Όλες οι σαύρες είναι ψυχρόαιμες.

η) Κάποιες μεταλλευτικές εταιρείες είναι οργανισμοί που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον. Κάποιοι οργανισμοί που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον αποδοκιμάζουν την πολιτική της κυβέρνησης. Κάποιες μεταλλευτικές εταιρείες αποδοκιμάζουν την πολιτική της κυβέρνησης. Απάντηση

Άσκηση 3

Πώς οργανώνεται η επιχειρηματολογία στο παρακάτω κείμενο από έναν αυθεντικό αγώνα λόγου σε ένα σχολείο; Αναλύονται τα επιχειρήματα σε κατηγορικούς συλλογισμούς;

Κυβέρνηση: Προτού μπούμε στα επιχειρήματά μας θα θέλαμε να κάνουμε δύο βασικές διευκρινίσεις. Καταρχάς δεν είμαστε εδώ για να συζητήσουμε, αν θα πρέπει να σταματήσουμε να αναπτύσσουμε την τεχνολογία και να γυρίσουμε πίσω στις σπηλιές. Είμαστε εδώ να συζητήσουμε, αν η τεχνολογία έχει κάνει τη ζωή μας χειρότερη. Επιπλέον δεν πρόκειται ποτέ να ισχυριστούμε σε αυτό τον αγώνα, ότι η τεχνολογία είναι υπεύθυνη για την κακή πλευρά του εαυτού μας, για την κακή πλευρά του πνεύματός μας. Παρ’ όλα αυτά αποτελεί το μέσο, για να μπορέσουμε να επιβάλουμε αυτή την κακή συμπεριφορά, και για να μπορέσουμε να την πολλαπλασιάσουμε επιπλέον.

Και περνάμε στο πρώτο μας επιχείρημα. Η σύγχρονη τεχνολογία, και με τον όρο σύγχρονη εννοούμε την τεχνολογία που αναπτύχθηκε στα τελευταία πενήντα χρόνια όπου η βιομηχανία γιγαντώθηκε, εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη και επιπλέον αναπτύχθηκε η τεχνολογία της πληροφορίας, έχει προκαλέσει μια πολύ σημαντική διαταραχή στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.

Το τέλος του εικοστού αιώνα ανέδειξε μια πάρα πολύ μεγάλη υπερδύναμη, μία και μοναδική υπερδύναμη, η οποία βάζει την υπεροχή της όχι στο θάρρος, όχι στην πληθυσμιακή υπεροχή, αλλά στο γεγονός ότι βρίσκονταν πολλές δεκαετίες μπροστά ως προς την ανάπτυξη της στρατιωτικής τεχνολογίας. Αυτή η απόλυτη υπεροχή της συγκεκριμένης υπερδύναμης, έχει οδηγήσει στην επιβολή μίας παγκόσμιας γεωπολιτικής δικτατορίας, τα ψήγματα της οποίας βλέπουμε στη γειτονιά μας τη στιγμή που μιλάμε αυτή τη στιγμή. Επιπλέον το χειρότερο κομμάτι είναι ότι αν κάποιος προσπαθήσει με τα ίδια μέσα να απειλήσει αυτή την παγκόσμια δικτατορία, τότε θα οδηγηθούμε στον πυρηνικό όλεθρο και στην εξαφάνιση κάθε είδους ζωής, ακριβώς γιατί τα τελευταία πενήντα χρόνια, λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας έχουμε τη δυνατότητα να καταστρέψουμε ό,τι ζει πάνω σ’ αυτόν πλανήτη, ίσως εκτός από τις κατσαρίδες.

Και μ’ αυτό το επιχείρημα περνάμε κατευθείαν στο δεύτερό μας επιχείρημα, που έχει να κάνει με το εσωτερικό των χωρών. Η δημοκρατία, βασίζεται πάνω σε συγκεκριμένα δικαιώματα, όπως αυτό το δικαίωμα στην προσωπική ζωή και άλλα, πολύ σημαντικά δικαιώματα που αποτελούν τη βάση του πολιτεύματος. Με κάμερες, παρακολούθηση λογαριασμών, κοριούς, δορυφόρους, παρακολούθηση τηλεπικοινωνιών, οι άρχοντες και οι μη άρχοντες έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τις ζωές μας καταπατώντας αυτά τα βασικά δικαιώματα και έτσι, χωρίς να χτυπούν ευθέως, να καταστρατηγούν τη βάση του πολιτεύματός μας. Οπότε και στο εξωτερικό και στο εσωτερικό η δημοκρατία χτυπιέται αλύπητα θα μπορούσαμε να πούμε.

Και περνάμε σ’ ένα κοινωνικό επιχείρημα το οποίο έχει να κάνει με τις επιθυμίες που έχουμε στη ζωή μας, τις ενστικτώδεις επιθυμίες και τις επιθυμίες για ολοκλήρωση. Το νέο οικονομικό και πολιτικό σύστημα που έχει επιβληθεί από την τρομαχτική παραγωγή της τεχνολογίας έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να επιμένουν στα ένστικτα και στην ικανοποίησή τους και όχι στην αυτοολοκλήρωση που προέρχεται μέσα από διαφορετικές οδούς. Η τεχνολογία λοιπόν έχει δημιουργήσει όπως έλεγε ο Φρόιντ μια πολύ μεγάλη αυταπάτη στον άνθρωπο και τον κάνει να κοιτάει το ένστικτο και όχι την επικοινωνία.

Αντιπολίτευση: Το πρώτο που ακούσαμε από την αντίπαλη ομάδα είναι για τη σημερινή υπερδύναμη, που επειδή όλοι τη φοβόμαστε κανείς δεν πρόκειται να κηρύξει πόλεμο μαζί επειδή φοβάται τα πυρηνικά. Κι όμως δεν είναι η μόνη χώρα που έχει πυρηνικά, έχουνε και πολλές άλλες. Άρα λοιπόν αν η μία χώρα ξέρει πως έχει ένα μεγάλο κίνδυνο, αν έρθει σε πόλεμο με μία άλλη, αυτό που κάνουμε είναι να αποτρέψουμε τους πολέμους.

Κυβέρνηση: Αίτημα ερώτησης παρακαλώ.

Αντιπολίτευση: Όχι ευχαριστώ. Το δεύτερο που μας είπανε ήτανε για τη βάση του πολιτεύματος ότι, η βάση του πολιτεύματος είναι η δημοκρατία και σήμερα καταστρατηγείται με την εισχώρηση στην προσωπική ζωή ότι έτσι υπάρχει παντού έλεγχος. Αυτός όμως ο έλεγχος διαφυλάττει ένα άλλο πράγμα που είναι βασικό, πάρα πολύ βασικό, για κάθε πολίτευμα, η ζωή του ανθρώπου. Το να υπάρχουν κάπου κάμερες, στα αεροπλάνα, στα αεροδρόμια και να ξέρεις ότι αυτός που θα περάσει από δίπλα σου δε θα είναι τρομοκράτης και δε θα σε ανατινάξει, αυτό είναι κάτι πιο βασικό από τη δημοκρατία, γιατί είναι η ζωή σου.

Κυβέρνηση: Γνωρίζετε ότι ο δορυφόρος Έσελον μπορεί να παρακολουθήσει εκατομμύρια συνδιαλλαγές, και μάλιστα έχει μηνυθεί η κυβέρνηση των Ηνωμένων πολιτειών, που τον κατέχει από πολιτικούς της αντιπάλους επειδή παρακολουθούσε τις πολιτικές τους συνομιλίες; Πόσο πολύ προστατεύει τη ζωή τους παρακολουθώντας τις συνομιλίες τους;

Αντιπολίτευση: Η αλήθεια είναι πως δεν το γνωρίζω, αλλά παρ’ όλ’ αυτά μπορώ να σας απαντήσω λέγοντας σας ότι πολλά μέσα τα οποία παρακολουθούνε σώζουνε ζωές. Όπως στα αεροδρόμια που ξέρεις τι μπορεί να γίνει, όπως σ’ αυτή τη στάση του μετρό αν υπήρχε εκείνη η κάμερα και δούλευε κανονικά θα είχε γλιτώσει ο κόσμος από τη βομβιστική επίθεση. Και το τελευταίο που ακούσαμε

Κυβέρνηση: Αίτημα ερώτησης

Αντιπολίτευση: Όχι ευχαριστώ – είχε να κάνει με τις επιθυμίες, ο Φρόιντ μας είπανε πιστεύει ότι ζούμε σε μία αυταπάτη επειδή όλοι έχουν επιθυμίες. Είτε βασιστούμε στις τεχνολογικά επιτεύγματα που έχουνε γίνει τα τελευταία χρόνια είτε πριν από αυτά τα πενήντα χρόνια, ο άνθρωπος είχε επιθυμίες πάντα είχε επιθυμίες και πάντα ήθελε να τις αποκτήσει και να τις εκπληρώσει. Άρα, είτε μιλάμε για το τώρα είτε για πριν από πενήντα χρόνια είναι το ίδιο.

Απάντηση

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα από αγώνα λόγου, τα επιχειρήματα αναπτύσσονται σε χωριστές παραγράφους και μάλιστα επισημαίνονται μεταγλωσσικά, υπάρχει δηλαδή ρητή αναφορά σε αυτά (προτού μπούμε στα επιχειρήματά μας, και περνάμε στο πρώτο μας επιχείρημα κ.λπ.). Ο λόγος της κυβέρνησης αρχίζει με δύο διευκρινίσεις, με τις οποίες επιχειρείται να προσδιοριστεί το πεδίο της αναμέτρησης, το τι δηλαδή επιδιώκεται να υποστηριχθεί. Οι διευκρινήσεις αυτές τίθενται ως αξιώματα και δεν αναλύονται σε κατηγορικούς συλλογισμούς, σε αντίθεση με τα τρία επιχειρήματα της κυβέρνησης, που αναπτύσσουν συλλογισμούς (π.χ. η δημοκρατία βασίζεται σε δικαιώματα, πολλά τεχνολογικά μέσα πλήττουν αυτά τα δικαιώματα > τα τεχνολογικά μέσα συνιστούν απειλή για τη δημοκρατία – επαγωγικός συλλογισμός). Ο λόγος της αντιπολίτευσης αντικρούει τα τρία επιχειρήματα ένα προς ένα, επιχειρώντας να ελέγξει την ορθότητα και την αλήθειά τους. Ωστόσο, το δεύτερο επιχείρημα ουσιαστικά γίνεται δεκτό, αλλά αντικρούεται η αρχή στην οποία στηρίζεται (η δημοκρατία είναι σημαντική), καθώς προβάλλεται η αξία της ζωής ως υπέρτερη της δημοκρατίας. Με παρόμοιο τρόπο, μπορούμε να αναλύσουμε όλο τον αγώνα λόγου.

Άσκηση 4

Εντοπίστε τα επιχειρήματα που προβάλλονται στο παρακάτω αυθεντικό προφορικό κείμενο. Αναλύονται τα επιχειρήματα σε κατηγορικούς συλλογισμούς ή αποτελούν ενθυμήματα; Τι είδους στοιχεία χρησιμοποιούνται ως τεκμήρια; (Σημειώνονται με :: τα σημεία στα οποία οι ομιλητές τραβούν τη φωνή τους και οι με (.) οι μικρές παύσεις).

<Λ> α:: ναι θυμάμαι τελικά βρήκες κάποιον που ξέρει ισπανικά να σου μεταφράσει εκείνα τα άρθρα που 'χες βρει;

<Α> εντάξει η αδερφή μου προσφέρθηκε να με βοηθήσει λιγάκι που είχε κάνει δύο χρόνια στο διδασκαλείο αλλά:: δυσκολεύεται λιγάκι

<Λ> είναι τόσο υψηλό το επίπεδο των κειμένων;

<Α> εντάξει απλά δεν είχανε προχωρήσει και πολύ και την ύλη στο διδασκαλείο γιατί εντάξει δεν είναι σαν τα φροντιστήρια που προχωράνε πιο γρήγορα αυτό το ξέρεις κι εσύ φαντάζομαι που έκανες στο διδασκαλείο

<Τ> ναι ήμασταν πολλά παιδιά στην αίθουσα και δεν γινόταν κανονικά το μάθημα οπότε πηγαίναμε αργά

<Α> πολλά παιδιά εννοείς;

<Τ> εικοσιοχτώ

<Α> σαν σχολική τάξη δηλαδή

<Τ> ναι

<Λ> γι’ αυτό κι εγώ σταμάτησα τα γαλλικά (.) καλύτερα ιδιαίτερα

<Α> τα ισπανικά έχουν πολλή ζήτηση τα τελευταία χρόνια όσοι ακούω κάνουν ισπανικά ή ιταλικά οι περισσότεροι

<Λ> εγώ έλεγα να:: τελείωνα τα γαλλικά φέτος

<Α> μετά την εξεταστική;

<Λ> ναι

<Α> πού θα πας; θα κάνεις ιδιαίτερα τελικά;

<Λ> ΝΑΙ ιδιαίτερα για να ξεμπερδεύω ΠΙΟ γρήγορα

<Α> εσύ Τζωρτζίνα που 'χεις κάνει που κάνεις ισπανικά τι έχεις ακούσει τι είναι καλύτερα έτσι πιο εύκολα ισπανικά ή ιταλικά;

<Τ> νομίζω τα ιταλικά είναι πιο εύκολα απλά άμα ξέρεις την μία από τις δύο γλώσσες μετά είναι πιο εύκολο να κάνεις την άλλη γιατί μοιάζουνε πάρα πολύ

<Α> νομίζω μπορείς να πάρεις και πτυχίο και στις δύο γλώσσες δηλαδή σχεδόν ταυτόχρονα

<Τ> ναι ναι

<Α> κάπως

<Λ> η γνώμη μου είναι να ξεκινήσεις ισπανικά

<Τ> ναι

<Λ> γιατί τα ισπανικά μιλιούνται στην Ευρώπη μιλιούνται απ’ την Ασία Την Αφρική μέχρι την Αμερική ενώ τα ιταλικά τα μιλάνε μόνο οι Ιταλοί

<Τ> έχεις δίκιο Αμερική Λατινική Αμερική μιλάνε

<Λ> ιταλικά ε:: ισπανικά

<Τ> και πορτογαλέζικα

<Α> ή αν θα είμαι πιο χαλαρή απ' την σχολή του χρόνου δηλαδή και να μην τελειώσω δηλαδή και φέτος αν θα χρωστάω λίγα μαθήματα για να τελειώσω ε:: θα μπορούσα να τα κάνω παράλληλα και ισπανικά και ιταλικά

<Λ> ίσως (.) τα πορτογαλικά πάντως δεν μου αρέσουν καθόλου ακούγονται σαν βλάχικα ισπανικά παιδιά (.) έβλεπα μία ταινία

<Α> εγώ δεν ξέρω γιατί δεν μπορώ να παρακολουθήσω ταινία έτσι εύκολα που να είναι:: είτε στα ιταλικά είτε στα γαλλικά γενικά δηλαδή ξένες ταινίες μόνο στ' αγγλικά μπορώ έτσι πιο καλά να παρακολουθήσω

<Λ> την επόμενη φορά θυμήσου έχω στο σπίτι ένα απίστευτο ντιβιντί μιας γαλλικής ταινίας

<Α> ποια;

<Λ> οχτώ γυναίκες (.) Απάντηση

	Συμπέρασμα	Είδος συλλογισμού
α	Η Λουΐζα είναι πουλί.	Παραγωγικός
β	Ο Κώστας συμφωνεί.	Παραγωγικός
γ	Κάποιοι συντηρητικοί είναι αντίθετοι στην αύξηση της φορολογίας.	Επαγωγικός
δ	Ο Γιώργος δεν συμβιβάζεται ευκολα.	Παραγωγικός
ε	Ο Σπίθας πετάει.	Παραγωγικός
στ	Η Ελένη λείπει.	Αναλογικός
ζ	Οι χαμαιλέοντες είναι σαύρες.	Παραγωγικός
η	Κάποιες μεταλλευτικές εταιρείες αποδοκιμάζουν την πολιτική της κυβέρνησης.	Επαγωγικός