Άσκηση 1

Σε ένα χιουμοριστικό κείμενο της επιλογής σας να εντοπίσετε το απόσπασμα ή τα αποσπάσματα που θεωρείτε ότι περιέχουν χιούμορ και να εξηγήσετε πού οφείλεται αυτό: ποια θα ήταν η «αναμενόμενη» εξέλιξη ή διατύπωση στο συγκεκριμένο κείμενο και τι γίνεται τελικά; Ποιες είναι οι «αναμενόμενες» απόψεις ή καταστάσεις που θα περιμένατε και ποιες εμφανίζονται στη θέση τους;

Απάντηση

Απάντηση

Ας διαβάσουμε το ακόλουθο απόσπασμα:

«Μπαμπά, χώρισες, ή όχι ακόμα;»

Η κόρη μου είναι πια έφηβη. Ήρθε στον κόσμο πριν από δεκατέσσερα χρόνια, τότε που έγραφα το Δεν ήξερες… δεν ρώταγες! Μυθιστορηματική ηρωίδα από τα γεννοφάσκια της, τώρα είναι, επιπλέον, η σύμβουλός μου επί ερωτικών θεμάτων.

«Όχι, ακόμα δεν χώρισα. Δυσκολεύομαι να της το πω. Η Χριστίνα είναι καλό παιδί, δεν θέλω να τη στενοχωρήσω».

Τρώγαμε σ’ ένα κινέζικο εστιατόριο κάπου στους Αμπελοκήπους […].

«Μπαμπά, δεν συμφωνώ», είπε η Μάγια παίζοντας αριστοτεχνικά τα τσοπ στικς στα χέρια της, «νομίζω ότι πιο πολύ τη στεναχωρείς τώρα που δεν της το λες. Πιστεύεις ότι η Χριστίνα δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει; Γιατί την ταλαιπωρείς;»

«Αν το καταλαβαίνει, γιατί δεν φεύγει πρώτη εκείνη; Τι περιμένει;»

[…] «Μπαμπά, χελόου!» έκανε σαν να απευθυνόταν σε καθυστερημένο. «Μήπως δεν φεύγει επειδή τη βολεύει; Επειδή περνάει καλά μαζί σου; Επειδή τη βγάζεις έξω; Επειδή της αγοράζεις ρούχα; Επειδή την πηγαίνεις ταξίδια; Μ’ άλλα λόγια, επειδή κάνει τη ζωή της;»

«Θέλεις να πεις ότι η Χριστίνα με εκμεταλλεύεται;» ρώτησα.

«Μα κι εσύ την εκμεταλλεύεσαι», είπε η Μάγια πριν πάρει ένα ακόμη σπρινγκ ρολ. «Ξεχνάς ότι την περνάς είκοσι πέντε χρόνια;»

Δεν ήξερα ότι η κόρη μου ήταν τόσο καλή στα μαθηματικά. Νόμιζα ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός.

«Εντάξει», είπα μασουλώντας ανόρεχτα ένα γουόν τον με χοιρινό και αρωματικά βότανα. «Και προτείνεις να της το πω ευθέως ή να της γράψω κανένα γράμμα;»

«Μπαμπά!» αναφώνησε η Μάγια, «σε ποια εποχή ζεις; Ποιος στέλνει πια γράμματα; Εδώ υπάρχει το ίντερνετ. Στείλ’ της ένα μέιλ».

«Δεν έχω ιδέα από μέιλ και αηδίες», είπα. «Το πολύ πολύ να της στείλω ένα φαξ».

«Αφού δεν έχεις φαξ», είπε η Μάγια.

«Σωστά», παραδέχτηκα. «Βρίσκομαι σε αδιέξοδο».

Σφακιανάκης, Α. 2011. Ου μπλέξεις. Αθήνα: Κέδρος, σελ. 29-31

 

Στο απόσπασμα αυτό μπορούμε να εντοπίσουμε διάφορες ασυμβατότητες, δηλαδή σημεία όπου ανατρέπονται οι προσδοκίες μας και προκαλείται χιούμορ (εδώ σημειώνονται με πλάγια γραμματοσειρά). Στα περισσότερα από αυτά βλέπουμε την έφηβη κόρη του αφηγητή να μιλάει με πιο ώριμο τρόπο από αυτόν, να τον συμβουλεύει για τα προσωπικά του θέματα, να καταλαβαίνει καλύτερα τα προσωπικά του από τον ίδιο, ο οποίος δείχνει να μη συνειδητοποιεί τι συμβαίνει στη σχέση του με τη Χριστίνα. Αυτά όλα αντιβαίνουν στις προσδοκίες μας που θα ήθελαν τον πατέρα να συμβουλεύει την κόρη του για τα προσωπικά της και την κόρη να δείχνει μεγαλύτερη απειρία για αυτά. Το χιούμορ, εν ολίγοις, στηρίζεται στην αντιστροφή των ρόλων που παρατηρούμε εδώ.

            Όταν η κόρη του αναφέρεται στη διαφορά ηλικίας μεταξύ της Χριστίνας και αυτού, ο αφηγητής παρατηρεί ότι «δεν ήξερε ότι ήταν τόσο καλή στα μαθηματικά» και ότι «νόμιζε ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός». Δεδομένου ότι δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες στα μαθηματικά για να κάνουμε μια αφαίρεση και να υπολογίσουμε τη διαφορά ηλικίας μεταξύ δύο ανθρώπων, η πρώτη του παρατήρηση είναι μη αναμενόμενη, άρα χιουμοριστική, ίσως δε και ειρωνική. Επίσης, η αντίληψη του αφηγητή ότι όσοι/ες γίνονται ηθοποιοί το κάνουν επειδή δεν είναι καλοί/ές στα μαθηματικά, βρίσκεται σε χιουμοριστική αντίθεση με σημαντικότερους λόγους που κατά κανόνα οδηγούν τους ανθρώπους στο επάγγελμα αυτό (π.χ. υποκριτικό ταλέντο, αγάπη για το θέατρο, τον κινηματογράφο).

Τέλος, η αποστολή γράμματος ή φαξ είναι μάλλον ασυνήθιστη και, κατά τη Χριστίνα, ξεπερασμένη μέθοδος αναγγελίας ενός χωρισμού. Το χιούμορ επιτείνεται εδώ από το γεγονός ότι ο πατέρας της, που προτείνει την αποστολή φαξ, δεν έχει καν φαξ, ώστε να το χρησιμοποιήσει. Ο πιο συνήθης και αναμενόμενος τρόπος, δηλαδή η προφορική συνομιλία, αντιμετωπίζεται και από τους δύο ως λιγότερο προτιμητέος – γεγονός που συνιστά μια ακόμη χιουμοριστική ασυμβατότητα, που αντιβαίνει στις προσδοκίες που έχουμε για τέτοιες περιστάσεις.

 

 

 

Άσκηση 2

Να εντοπίσετε περιστάσεις ή γεγονότα που σας φάνηκαν χιουμοριστικά, ενώ οι συνομιλητές/τριές σας διαφώνησαν μαζί σας – ή το αντίθετο. Αφού τα αφηγηθείτε στην τάξη, και λαμβάνοντας υπόψη όσα διαβάσατε στο παραπάνω λήμμα, να προσπαθήσετε να εξηγήσετε σε ποιους λόγους οφείλονται αυτές οι διαφορετικές στάσεις.

 

 

Άσκηση 3

Να επιλέξετε μια ταινία ή ένα βιβλίο που περιέχουν ανατροπή ή έκπληξη στο τέλος, αλλά αυτή δεν γίνεται αντιληπτή ως χιουμοριστική ούτε προκαλεί γέλιο (π.χ. μια ταινία τρόμου ή μυστηρίου, ένα θρίλερ). Να προσπαθήσετε να εξηγήσετε γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις η ανατροπή προκαλεί άλλα συναισθήματα και αντιδράσεις από γέλιο και διασκέδαση.