Σε καιρό πολέμου

Κατά τη χρονική περίοδο 1967-1974 η Ελλάδα γνώρισε μία από τις σκληρότερες στρατιωτικές δικτατορίες παγκοσμίως. Η επιβολή της «χούντας» (ισπανικός όρος), όπως έχει επικρατήσει να ονομάζουμε την εκτροπή αυτή του δημοκρατίας, δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός ούτε και ανεξάρτητο της διεθνούς πολιτικής συγκυρίας: ήταν ένα ακόμα στιγμιότυπο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Στην Ελλάδα, μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1945-1949), απορρυθμίστηκε η πολιτική ομαλότητα και μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν, μια σειρά από γεγονότα (αποστασία, παραίτηση Γεωργίου Παπανδρέου μετά τη ρήξη του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, δολοφονία Λαμπράκη) οδήγησαν, με την κρυφή υποστήριξη των Η.Π.Α, στο ξημέρωμα της 21ης Απριλίου 1967 όταν αξιωματικοί του στρατού με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και βοηθούς του τον Στυλιανό Παττακό και τον Νικόλαο Μακαρέζο, κατέλαβαν με τη βοήθεια 100 τεθωρακισμένων το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Κράτος βίας, λογοκρισίας, απαγορεύσεων, διωγμών, συλλήψεων, συνταγματικής εκτροπής. Το 1968 ο Αλέκος Παναγούλης επιχείρησε να δολοφονήσει το δικτάτορα Παπαδόπουλο αλλά απέτυχε και συνελήφθη. Το 1973 οι φοιτητές του Πολυτεχνείου ξεκίνησαν μια μαζική εξέγερση εναντίον της δικτατορίας. Η εξέγερση κατεστάλη, η ελληνική υπόθεση, όμως, έγινε γνωστή στο εξωτερικό και τα πράγματα δυσκόλεψαν για τους συνταγματάρχες, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη, οργάνωσαν πραξικόπημα στην Κύπρο (1974) και ανέτρεψαν τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Η Τουρκία βρήκε, έτσι, ευκαιρία και εισέβαλε στο νησί. Μετά από την τροπή αυτή των γεγονότων, ανεκλήθει από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και σχηματίστηκε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Οι εξόριστοι επέστρεψαν, οι πολιτικοί κρατούμενοι απελευθερώθηκαν και δόθηκε γενική αμνηστία. Στη Θεσσαλονίκη δόθηκε, θα λέγαμε, το σύνθημα για την έναρξη αυτής της σκοτεινής περιόδου: το σύνθημα αυτό δεν ήταν άλλο από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 στο κέντρο της πόλης. Στην ενότητα αυτή θα παρακολουθήσουμε την περίοδο της δικτατορίας μέσα από τον φακό της πόλης της Θεσσαλονίκης, περιηγούμενοι στο κέντρο και στα κάστρα της.