Σε καιρό πολέμου

Το βράδυ που σκοτώσαν τον Λαμπράκη,
γυρνούσα από ένα ραντεβού.
«Τί έγινε;» ρώτησε κάποιος στο λεωφορείο.
Κανείς δεν ήξερε. Είδαμε χωροφύλακες
μα δε διακρίναμε τίποτε άλλο.

Πέρασαν τρία χρόνια. Ξανακύλησα
στην ίδια αδιαφορία για τα πολιτικά.
Όμως το βράδυ εκείνο με ενοχλεί
σα μια ανεπαίσθητη αγκίδα που δε βγαίνει:
άλλοι να πέφτουν χτυπημένοι για ιδανικά,
άλλοι να οργιάζουν με τα τρίκυκλα,
κι εγώ ανέμελος να τρέχω σε τσαΐρια.

Ντίνος Χριστιανόπουλος, «Η αγκίδα» από τη συλλογή «Ὁ ἀλλήθωρος» στο Ποιήματα, εκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη 1985, σ. 107.

Στην οδό Αιγύπτου – πρώτη πάροδος δεξιά –
Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως
Και τα παιδάκια δε μπορούνε πια να παίξουνε από
τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε
Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος
πέρασε που ξέρατε
Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν
εμπιστεύονται,
Όσα επέζησαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρ-
ρώστιες από τότε
Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμέ-
νοι στρατιώτες·
Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις
καλύτερες μέρες
Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λέ-
νε το μάθημα οι ίδιοι στα παιδιά τους
Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η
αλυσίδα
Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά
των παιδιών των παιδιών τους.
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε,
υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών
- εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυ-
τός συναλλάσσεται –
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως
- εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε,
αυτοί μεταναστεύουν –
Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει,
έλεγε κι ο Ποιητής
Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία,
τις ωραίες εκκλησιές

Η Ελλάς των Ελλήνων.

Μανόλης Αναγνωστάκης, «Θεσσαλονίκη, μέρες του 1969 μ.Χ.» στο Ποιήματα, εκδ. Νεφέλη, 2000, σ. 162-163.

Είναι ντροπή κάθε άπρακτη γραμμή για το σεισμό. Άκυρος λόγος που τον στηρίζουν, σα δεκανίκια, ο φόβος κι η οργή. Φόβος που χαλαρώνει άσχημα τα πρόσωπα, και τα κάνει να δείχνουν πιο καθαρά τη μελαγχολία και τη ματαιότητά τους. Οργή, γιατί κάθε βαριά συμφορά βρίσκει πάντα το κέντρο της, κι αφήνει γύρω άλλους να φλυαρούν την ανακούφισή τους, που το κακό και τη φορά αυτή έπεσε αλλού. Λίγοι συμπονούν, όπως και όσο τους πάει· οι πολλοί εφαρμόζουν τη λογοκρισία που επέβαλαν η απανικόβλητη πρωτεύουσα και οι φιλάνθρωπες αρχές της. Και λοιπόν; Θα αφήσουμε να μας λερώσει η διάρροια του φόβου. Είναι ντροπή, αλλά είναι ανάγκη.
Άλλαξε η πόλη άσχημα. Πέταξε τους αρρώστους της στο δρόμο και ξάπλωσε βαριά. Είτε πας να φύγεις, είτε ξαναγυρνάς στα κέντρα της, μυρίζεις τρόμο ανακατεμένο με έπαρση. Λες «χρειάζομαι βοήθεια»· και σκέφτεσαι «χρειάζεται στήριγμα το ξένο σπίτι, για να μην πέσει στο κεφάλι μου». Τα άσχημα σπίτια πέταξαν έξω τους ανθρώπους κι έμειναν μόνα: έρημα, ανάπηρα, τυφλά.
Τρομοκρατώντας προστατεύει η άχτιστη γη: ο φλοιός της κι άλλες λέξεις πολλές που βγάζουν στις εφημερίδες ακατάσχετα τα σωθικά της. Άγρια παραμύθια κι άρρωστη περιέργεια για σεισμολόγους, σεισμογράφους και σεισμούς: χάρτες, φωτογραφίες και στατιστικές. Λαϊκό ανάγνωσμα. Κι από ψηλά νομάρχης κι υπουργοί πετούν, συσκέπτονται, συγχαίρουν, απειλούν, απομονώνουν τους μάγους της επιστήμης. Άντε να τα βγάλεις πέρα με την κοινή σου λογική και τη λειψή σου γνώση.
Στους ιδιωτικούς καιρούς που ζούμε πλήρωσαν πιο ακριβά τα δημόσια κτίρια: το αεροδρόμιο, τα παλιά δικαστήρια, η αγορά, το Μουσείο, η Μητρόπολη, η Αχειροποίητος, η Αγία Σοφία, η Ροτόντα, ο μιναρές της, και το πιο πικρό: το παλιό κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου, που άντεξε σχεδόν εκατό χρόνια, ράγισε τώρα, σα γέρος που κουράστηκε να λέει και να λέει, και να μην τον ακούν.
Κάποιος ψευδός φίλος, ζωγράφος και ποιητής, αρχιτέκτονας έξυπνος, πρακτικός και νευρωτικός, είπε: μου ξέφυγαν χίλιες λέξεις στο λεπτό. Και για να πάρει ο λόγος το δρόμο του, πρόσθεσε άλλος: κοίτα πώς μας εξευτελίζει η φύση· για να γίνεις ειλικρινής, πρέπει, καλά και σώνει, να ξομολογηθείς· παπαδαριό κι εδώ.
Πενήντα, όπως λεν, καταυλισμοί άλλαξαν κάθε ανοιχτωσιά της πόλης σε υπαίθριο θέατρο. Σκηνές και τσαντήρια, οδηγίες, διανομές, μεγάφωνα. Φοβισμένη πειθαρχία. Όσοι συντρέχουν κι όσοι λεν ευχαριστώ. Κι από κοντά: όρεξη για φαΐ, όρεξη για σμίξη, λίγη ψυχαγωγία και διαφώτιση. Και μέρα ή νύχτα: ύπνος δημόσιος, έκθετος στα μάτια καθενός. Βλέπεις, ακούς, ιδρώνεις και κρυώνεις. Αν ξεσπούσε νεροποντή, θα χώριζε ίσως τους ερασιτέχνες από τους χαρισματικούς της συμφοράς.

Ιούλιος 1978

Δημήτρης Μαρωνίτης, «Η Νύμφη του Θερμαϊκού», Αθήνα, εφημερίδα Το Βήμα, 1η Ιανουαρίου 1978.

Οι δείχτες κοκαλιάσανε κι αυτοί στην ίδια ώρα.
Όλα αργούν πολύ να τελειώσουνε το βράδυ, όσο κι αν τρέχουν γρήγορα οι μέρες και τα χρόνια
Έχει όμως κανείς και τις διασκεδάσεις του, δεν μπορείς να πεις· απόψε λ.χ. σε τρία θέατρα πρεμιέρα.
Εγώ, συλλογίζομαι το γέρο συμβολαιογράφο του τελευταίου πατώματος, με το σκοτωμένο γιο, που δεν τον είδα ούτε και σήμερα.
Έχει μήνας να φανεί.
Στο λιμάνι τα μπορντέλα παραγεμίσανε από το πλήρωμα των καινούργιων αντιτορπιλικών κι οι μάρκες πέφτουνε γραμμή.

Η θερμάστρα κουρασμένη τόσα χρόνια έμεινε πάλι φέτος σε μια τιμητική διαθεσιμότητα.
«Το πολυαγαπημένο μας αγγελούδι, (εδώ θα μπει το όνομα, που για τώρα δεν έχει σημασία) ετών 8 κτλ. κτλ.».
Στην οδό Αιγύπτου (πρώτη πάροδος δεξιά) τα κορίτσια κοκαλιασμένα περιμένανε απ’ ώρα τον Ισπανό με τα τσιγαρόχαρτα.
Κι εγώ ο ίδιος δεν το πιστεύω αλλά προσπαθώ να σε πείσω οπωσδήποτε, πως αυτό το πράγμα στη γωνιά ήτανε κάποτε σαν κι εσένα. Με πρόσωπο και με κεφάλι.
Οσονούπω όμως, ας τ’ ομολογήσουμε, ο καιρός διορθώνεται και να που στο διπλανό κέντρο άρχισαν κιόλας οι δοκιμές.
Αύριο είναι Κυριακή.

Σιγά σιγά αδειάσανε οι δρόμοι και τα σπίτια, όμως ακόμη κάποιος έμεινε και τρέχει να προφτάσει
Και ρυθμικά χτυπήσανε μια μια οι ώρες κι ανοίξανε πόρτες και παράθυρα μ’ εξαίσιες αποκεφαλισμένες μορφές
Ύστερα ήρθανε τα λάβαρα, οι σημαίες κι οι φανφάρες κι οι τοίχοι γκρεμιστήκανε απ’ τις άναρθρες κραυγές
Πτώματα ακέφαλα χορεύανε τρελά και τρέχανε σα μεθυσμένα όταν βαρούσανε οι καμπάνες

Τότε, θυμάσαι, που μου λες: Ετέλειωσεν ο πόλεμος!

Όμως ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα.
Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ!

Μανόλης Αναγνωστάκης, «Ο Πόλεμος» στο Ποιήματα, εκδ. Νεφέλη, 2000, σ.35-36.

Τώρα δεν έχει πια ΕΣΑ,
φωνές δεκανέων να σου ξηλώνουν τα όνειρα,
κυρίες ταγματαρχών να σφουγγαρίζεις την κουζίνα τους,
και κάθε βράδυ στο θάλαμο διψώντας λίγη θαλπωρή,
καπνίζοντας απανωτά τσιγάρα.

Τώρα δίχως μπερέ και ζωστήρα,
οι λερωμένες αρβύλες δίνουν μια ιδέα λευτεριάς,
ξεκουμπωμένο στήθος θα πει είμαι κύριος,
να και το κορδονάκι που καθάριζα το όπλο μου,
θα το κρατήσω να θυμάμαι τις επιθεωρήσεις.

Θα ’θελα κάτι ν’ αγοράσω πριν φύγω,
ένα τσιτάκι για την αδελφή μου, κανένα παιχνίδι για τα μικρά,
μα η τσέπη μου είναι άδεια σαν την καρδιά μου.
Θα ’θελα να τριγυρίσω και πάλι στους δρόμους,
να δω για τελευταία φορά τη Σαλονίκη,
όμως δεν έχω πόδια πια, δεν έχω μάτια,
δεν έχω όρεξη ούτε να μιλήσω,
ο νους μου κιόλας ταξιδεύει στο χωριό.

Ίπποι 8, άνδρες 40
(αυτό ας είναι το τελευταίο μας στρίμωγμα,
η τελευταία ανταμοιβή απ’ την πατρίδα),
όμως ετούτο το τράνταγμα γιατί μου σφίγγει έτσι την καρδιά;

Αυτό που περάσαμε δεν ήταν τίποτα μπροστά σ’ αυτό που θα ’ρθεί,
αναδουλειά, ξηρασίες, καταστροφή της σοδειάς,
η καθημερινή αγωνία για το καρβέλι
και τ’ αδερφάκια να κλαίνε, κι η σύνταξη του πατέρα μικρή,
κι ο θείος από την Αμερική μονάχα υποσχέσεις.

Δεν έχει τέλος αυτή η θητεία.

Απ’ τη συλλογή «Ο αλλήθωρος»

Ντίνος Χριστιανόπουλος, «Ἀποστρατευμένος» στη συλλογή «Ὁ ἀλλήθωρος» στο Ποιήματα, εκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη 1985, σ. 96-97.