Σε καιρό πολέμου

Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος διήρκησε μια τριετία, μεταξύ 1946 και 1949, και στην παγκόσμια ιστορική βιβλιογραφία καταχωρείται ως η πρώτη πράξη του ψυχρού πολέμου. Οι συγκρούσεις μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και των ανταρτικών δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού, ο οποίος βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ολοκληρώθηκαν με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και την εκτέλεση, φυλάκιση κι εξορία χιλιάδων ανταρτών, κι έγραψαν μια από τις μελανότερες σελίδες στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Η έναρξη του εμφυλίου μπορεί να τοποθετηθεί στο επεισόδιο της επίθεσης μιας ομάδας ανταρτών του ΕΛΑΣ υπό την καθοδήγηση και την προσωπική εντολή του Γραμματέα του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, στο Σταθμό Χωροφυλακής του Λιτοχώρου Πιερίας στις 30 Μαρτίου του 1946. Τους μήνες που ακολούθησαν οι επιθέσεις των ανταρτών κατά της Χωροφυλακής πολλαπλασιάστηκαν κα στις 28 Οκτωβρίου 1946 δημιουργήθηκε το Γενικό Αρχηγείο των ανταρτών. Το 1947 ο εμφύλιος πόλεμος γενικεύτηκε σε όλη την Ελλάδα και στις 24 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου οι αντάρτες σχημάτισαν την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, αμφισβητώντας, έτσι, τον έλεγχο της κυβέρνησης στα εδάφη που έλεγχε ο Δημοκρατικός Στρατός. Τον Αύγουστο του 1949, έπειτα από σκληρές μάχες στα βουνά Βίτσι και στο Γράμμο, οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού, οι οποίες μειονεκτούσαν αριθμητικά μπροστά στις δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος. Η Θεσσαλονίκη την περίοδο του εμφυλίου έχει να επιδείξει μια αρκετά σκοτεινή πορεία: απετέλεσε μια βάση του Ελληνικού Στρατού, διατηρώντας ισχυρές δυνάμεις ασφαλείας, κατάλοιπα της γερμανικής κατοχής, και στα εδάφη της, στο Επταπύργιο, λόγου χάριν, πραγματοποιήθηκαν, έπειτα από εντολή στρατοδικίων, εκτελέσεις, ανταρτών κι αντιφρονούντων. Φωτεινές εξαιρέσεις στο σκοτάδι της πόλης, ποιητές όπως ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο οποίος είχε καταδικαστεί από έκτακτο στρατοδικείο σε θάνατο. Στην ενότητα αυτή θα περιηγηθούμε στην πόλη της Θεσσαλονίκης την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, ακούγοντας και βλέποντας μια σειρά «αφηγήσεων» της πόλης, ομόχρονων και αναδρομικών.