Κέρκυρα

Όταν ήρθε η ώρα των βιβλίων, των εγγράφων και των χειρογράφων, το όμορφο εξοχικό σπίτι των Βούλγαρη στο Γαστούρι είχε πια ξυπνήσει από το ληθαργικό ύπνο στον οποίο είχε περιπέσει τον εικοστό αιώνα.
Αγκαλιασμένο στοργικά από το χωριό, το σπίτι κοίταζε προς τη δύση, πάνω από τους χαμηλούς μακρινούς λόφους με τις ελιές και τα κυπαρίσσια, και προς το χωριό των Αγίων Δέκα με το ψηλό καμπαναριό του, που θύμιζε αόριστα τη βενετοκρατία, και το πιο ήπιο καταπράσινο βουνό πίσω του με τις απαλές καμπύλες, από όπου ερχόταν η βροχή.
Το καταφύγιο χωριό —χωρισμένο στα δύο από το χαρούμενο ποτάμι, με την «Πηγή της Αυτοκράτειρας», που του χάρισε η αιώνια αγαπημένη του Αυτοκράτειρα της Αυστρίας Ελισάβετ (που δεν την είπε ποτέ «Σίσσυ»), όταν από όλη την ονειρεμένη Μεσόγειο, όπου τριγυρνούσε την ομορφιά της και τα αρχαία πάθη της διάλεξε τους λόφους του Γαστουριού για να χτίσει το σπίτι της εκατό χρόνια πριν— αποχαιρετούσε τον εικοστό αιώνα, με τα σπίτια του πολύβοα από παιδιά, με τις αναγεννησιακές του ώχρες ξεθωριασμένες, με τις στενές πέτρινες σκάλες των ανηφορικών του δρόμων τους τοίχους που ακολουθούσαν ευλαβικά τις καμπύλες του κεντρικού δρόμου με τις στρογγυλεμένες γωνιές τους, αλλού οξείες, αλλού αμβλείες. Οι ορθές γωνίες έδειχναν ποια σπίτια ήταν καινούργια, αλλά κι αυτά βιάζονταν να παλιώσουν κάτω από μαβιές μπουκαμβίλιες και κέρινα γιασεμιά, ανακατεμένα με κάποια ρόδινη, αναρριχόμενη κοντέσα σάρρα.
Το χωριό ήταν αθέατο από το σπίτι. Ψηλοί μαντρότοιχοι σκεπασμένοι από λαίμαργους κισσούς φρουρούσαν την απομόνωση του σπιτιού, όπως ταίριαζε στην ιστορία και την τάξη του.
Στο χωριό το ονόμαζαν αόριστα «Το αρχοντικό». Το όνομά του δεν το χρωστούσε ούτε στο μέγεθος ούτε στην απλοϊκή αρχιτεκτονική του. Ήταν αρχοντικό, επειδή το είχαν κατοικήσει άρχοντες.
Εκείνη την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα, το χαμηλό αρχοντικό είχε ήρεμα και ευγενικά αποκατασταθεί, οι ξεφλουδισμένοι τοίχοι είχαν ξαναβρεί τα αλλοτινά ρωμαλέα τους χρώματα, η αποθήκη των κρασιών με τα ψηλά βόλτα, ενωμένη πάντα με το σπίτι, είχε τώρα αλλάξει χρήση, έτοιμη να φιλοξενήσει τα νέα ζευγάρια και τα μικρά παιδιά, που άνθιζαν μαζί με το φρεσκοφυτεμένο κήπο.
Ανάμεσα στις αιωνόβιες δάφνες, τους λαμπερούς λέανδρους και τους άνισους φοίνικες, που φρουρούσαν τη δυτική πρόσοψη του σπιτιού, καινούργια, αστραφτερά λουλούδια σημάδευαν τα όρια της νεαρής χλόης, που ξετυλιγόταν ανάμεσα στην παλιά αποθήκη και τα οπωροφόρα του κάτω κήπου, όπου κατέφευγαν ανενόχλητα τα πουλιά του χωριού και τα ποντικόμορφα πετόνια με τις φουντωτές ουρές, που πηδούσαν από κλαδί σε κλαδί, ψάχνοντας τους αραιούς καρπούς των γερασμένων οπωροφόρων.
Τα παλιά έπιπλα, που ασφυκτιούσαν στα μεγάλα δωμάτια του σπιτιού, είχαν τώρα απλωθεί και στην καινούργια πτέρυγα, επιδιορθωμένα και φρεσκοκερωμένα από Κερκυραίους και Ζακυνθινούς τεχνίτες οι πίνακες και οι εικόνες είχαν απαλά καθαριστεί, τα μπρούτζινα κρεβάτια έλαμπαν με τα καινούργια τους ασπροκεντήματα. Το ίδιο το σπίτι είχε καθοδηγήσει με σταθερό χέρι το ξύπνημα και την οργάνωσή του, διατηρώντας την αρμονία του, διαλέγοντας, μόνο του θαρρείς, όγκους, χρώματα και στολίδια. Ζούσε έξω και πέρα από το χρόνο.

Ήταν απόγιομα. Ο κόντες Αλέξανδρος Οφιομάχος Φιλάρετος, γερασμένος, σκυφτός, μικρότερος, αλλά με άσπρα κοντά γένια, με χοντρά ροδοκόκκινα χείλη, όπως όλοι οι άνθρωποι του γένους του, επερπατούσε ανήσυχα απάνω στο γραφείο του, τυλιγμένος μέσα σ’ ένα τρίπαλιο πανωφόρι, που το φορούσε από χρόνια πολλά για το σπίτι το χειμώνα. Εκείνη την ημέρα δεν έκανε όμως κρύο.

Το δωμάτιο ήταν μεγάλο, σ’ ένα αρχαίο, άφεγγο σπίτι, μέσα στα στενά της χώρας· είχε τέσσερα μεγάλα παράθυρα, όλα στον ίδιον τοίχο, ήταν όμως σκοτεινό, σα να κλειούσε μέσα του σταχτή, σκονισμένον αέρα, γιατί άλλα νεόχτιστα σπίτια πολύ εστενοχωρούσαν τώρα απ’ όλες τες μεριές το παλαιό αρχοντικό των Οφιομάχων, που στα παλαιά χρόνια υψωνότουν μονάχο και περήφανο ανάμεσα σε φτωχικά μόνο χαμόσπιτα.

Κιτρινιασμένες κουρτίνες και ξεθωριασμένοι χρωματιστοί μπερντέδες εσκοτείνιαζαν ακόμα περσότερο εκείνο το δωμάτιο, και ο αέρας ήταν εκεί μέσα βαρύς και υγρός, και τα χάρβαλα πατώματα ανάδιναν μία μυρωδιά από μούχλα παλιά, από κλεισούρα κι από σκόνη. Ξεθωριασμένοι, άπαστροι, γδαρμένοι και νοτεροί ήταν κ’ οι κίτρινοι τοίχοι, και τα έπιπλα ήταν παλιωμένα κι αμελημένα, αγυάλιστα από καιρούς, και μολογούσαν ως κ’ εκείνα τον ξεπεσμό της αρχοντικής φαμιλιάς.

Ξάγναντα στα παράθυρα, ακουμπούσαν στον τοίχο δυο μεγάλα κάρυνα αρμάρια, γεμάτα μουχλιασμένα βιβλία· και στη μέση, πες, της κάμαρας, μπρος σε μία χαμηλή, μικρή, τετράγωνη πολυθρόνα ήταν ένα τραπέζι από ξύλο άσπρο, με μαυρισμένα πόδια, στρωμένο όλο με χοντρό γαλάζιο χαρτί και καταφορτωμένο με σκονισμένα χαρτιά, διπλωμένα του μάκρους και δεμένα πολλά μαζί με σπάγγους· και ανάμεσα στα χαρτιά ήταν ένα μικρό, κατηφορητό, κινητό γραφείο, που το ρούχο του μελανιές γιομάτο δεν ήταν πλια πράσινο από χρόνια, κ’ ένα στρογγυλό τζίγκινο καλαμάρι με δυο τρεις πένες καρφωμένες τριγύρω. Ένα άλλο αρμάρι, ένα άλλο τραπέζι στους πλαγινούς τοίχους και μερικές καρέκλες παλιές και περίεργες, αυτά ήταν τα έπιπλα της κάμαρας, όπου περνούσε τες περισσότερες ώρες του ο γέροντας Οφιομάχος.

Στους τοίχους εδώ κ’ εκεί εκρεμόνταν οι οικογενειακές τους εικόνες, μαυρισμένες από την πολυκαιρία κι από την υγρασία, μέσα σε μαύρες ή σε χρυσωμένες κορνίζες θαμπές ως κ’ εκείνες: οι παλιοί Οφιομάχοι, άρχοντες με δύναμη μεγάλη στον τόπο και που τώρα εκοιμώνταν ήσυχα και λησμονημένοι στο χώμα. Κάποιοι ήταν ξυρισμένοι και με λευκές περούκες στο κεφάλι, άλλοι εφορούσαν χρυσοκέντητες στολές, κάποιος παλαιότερος μία σιδερένια αρματωσιά· κ’ ήταν κιόλας εκεί μερικές γυναίκειες μορφές, ωραίες και περήφανες, με αρμονικό χαμόγελο πάνω στα χοντρά τους χείλη, και μία άλλη παράξενη ζωγραφιά, που επαράσταινε ένα φανταστικό δέντρο, με φύλλα σπάνια, με αφύσικους στριφτούς κλώνους κι όλο γεμάτο μικρούς μπλάβους κύκλους, όπου ήταν γραμμένα μ’ άσπρο χρώμα ονόματα μόνο· ήταν το γενεαλογικό δέντρο των Οφιομάχων. Μέσα στο σπίτι εβασίλευε ησυχία. Κι από το δρόμο ερχότουν μόνο ο θόρυβος ενού μαραγκού που ερουκάνιζε σανίδες…

Επαρπατούσε εκείνο το απόγιομα πάλι ο γέρος ανήσυχος, εκάπνιζε αδιάκοπα χοντρά τσιγάρα που τα τύλιγε ο ίδιος και που τα δάγκανε ως τη μέση, και κάθε τόσο έριχνε ένα βλέμμα στο χρυσό ρολόι της τσέπης που το κρεμούσε πάντα από ένα καρφί στον τοίχο, πάνουθε από την πολυθρόνα του, και κάθε τόσο εσταματούσε κ’ έριχνε ένα άλλο βλέμμα σ’ ένα μεγάλο κατάστιχο που ήταν ανοιχτό πάνου στα σκονισμένα χαρτιά του, και κάθε τόσο εκουνούσε πικρά το κεφάλι. Κάποιον επρόσμενε.

«Θα ’ρθει… δεν μπορεί παρά να ’ρθει… είναι η ώρα του!…» είπε με το νου του. «Και που να βρεθούν τώρα τα χρήματα… τόσο χρήματα!…» Κ’ έφερε το χέρι στο μέτωπο σα να ’θελε να διώξει τις βαριές φροντίδες που του ερχόνταν στο κεφάλι και για εκατοστή φορά έμεινε κάμποσες στιγμές σκυφτός απάνου στο μεγάλο βιβλίο, σα να το σπούδαζε με προσοχή.