Ο μύθος του Νάρκισσου ως μίτος για τη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα

Ο ιταλός πολυμαθής ουμανιστής Leon Battista Alberti (1404-1472) ονόμαζε τον Νάρκισσο πρώτο ευρετή της ζωγραφικής: «τι άλλο θα μπορούσες να αποκαλέσεις ζωγραφική από το αγκάλιασμα με τη βοήθεια της τέχνης της επιφάνειας του νερού της πηγής;». Παίζει κανείς στη ζωγραφική με τη διπλή εικόνα που υπάρχει μόνο όταν το νερό δεν είναι ταραγμένο. Διαφορετικά, το είδωλο αλλοιώνεται με κάθε ταραχή. Η Πέπη Ρηγοπούλου, στο βιβλίο της Ο Νάρκισσος. Στα ίχνη της εικόνας και του μύθου (Αθήνα: Πλέθρον 1994), σημειώνει ότι ο Νάρκισσος αρνείται να δεχτεί το στιγμιαίο της ωραιότητας της εικόνας του στα νερά της λίμνης και να δεχτεί τη συνεχή απώλεια και εύρεση της ταυτότητας. ότι είναι ο δυστυχισμένος ηδονοβλεψίας μιας ηδονής που οδηγεί στην οδύνη και τον θάνατο. είναι αυτός που φοβάται ότι, αν χάσει το πρόσωπό του, δεν θα το ξαναβρεί. Οι ρίζες μιας τέτοιας δοξασίας είναι παλιές, ο ονειροκρίτης Αρτεμίδωρος (ύστερος 2ος αι. μ.Χ.) έλεγε ότι «το καθρέφτισμα στο νερό σημαίνει θάνατο γι' αυτόν που καθρεφτίζεται ή για κάποιο κοντινό του πρόσωπο»(Ονειροκριτικά 2.7).

Με μίτο τον μύθο του αυτοαναφορικού Νάρκισσου η Ρηγοπούλου δείχνει ότι στην τέχνη κυριαρχούν η μεταμόρφωση, η καθαρή σειρά των φαινομένων, το μη ατομικό, πολλαπλό και ρευστό σώμα, ικανό για όλες τις μεταμορφώσεις, ελευθερωμένο από τον καθρέφτη του εαυτού του και την υποκειμενικότητα, προδότη του είδους του, παραδομένο σε κάθε αποπλάνηση, εκτεθειμένο στον ίλιγγο των άλλων ειδών και στην ερωτική αποπλάνηση, στην ετερότητα του άλλου φύλου και του άλλου είδους, που διασκορπίζεται σε εμφανίσεις, και δεν πεθαίνει· σώμα που δεν γνωρίζει την τάξη αλλά την ιλιγγιώδη μεταβολή, ανοιχτό σε παραπλανήσεις και περιπλανήσεις. Το κυρίαρχο σε μια τέτοια δημιουργία είναι η αντιστρεψιμότητα και η μίμηση-προσποίηση, το παιχνίδι των μορφών και η διείσδυση ή μεταλλαγή της μιας στην άλλη, το συνεχές ανέβασμα στη σκηνή, στον τόπο αυτόν της ψευδαίσθησης αλλά και της ανάδυσης της αλήθειας, ένα συνεχές πηγαινέλα ανάμεσα στον ορατό και το αόρατο, μια πρόκληση για συνάντηση της ζωής με τον θάνατο, ένα ερωτικό ραντεβού, βίωση θρησκευτική, αγωνία για την αλήθεια (α-λήθεια, μη λήθη, συνεχής παρουσία μέσα από τη μνήμη).