Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

Λεξιλογείον: μιλώντας για λέξεις

Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας ξεκινά μια νέα δράση σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής». Δύο λέξεις την εβδομάδα θα εμφανίζονται σε ειδική στήλη με τίτλο «Λεξιλογείον», στο ένθετο των Νέων Εποχών του «Βήματος» (και στην ηλεκτρονική έκδοση). Οι σχετικές καταχωρίσεις θα αναδημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα του ΚΕΓ και σε ειδική ενότητα της ιστοσελίδας του ΚΕΓ.

Θα σχολιάζονται λέξεις που είτε παρουσιάζουν ενδιαφέρον από ιστορική άποψη (ετυμολογία, ταξίδι της λέξης μέσα στον χρόνο) είτε «πριμοδοτούνται» από τη σύγχρονη γλωσσική (και όχι μόνο) επικαιρότητα, μεταξύ άλλων. Ο σχολιασμός ̶ σύντομος, μακριά από κάθε διάθεση γλωσσικής διδασκαλίας ̶ θα κινητοποιεί, πιστεύουμε ευχάριστα, την ανάδυση ρητών και υπόρρητων σημασιών, διασυνδέοντας ακόμη και γνωστές σημασίες με σύγχρονα νοήματα.

Αναδημοσίευση από το Το Βήμα της Κυριακής, 17-11-2024

Λεξιλογείον

Ήρωες σε ένα τερπνό θέατρο

Έχουν και οι λέξεις τη μοίρα τους. Κάποιες είναι σαν να ταξιδεύουν άφθαρτες μέσα στον χρόνο, κάποιες εξαγοράζουν την επιβίωσή τους με αλλαγή της σημασίας τους, άλλες μαραζώνουν στη λησμονιά και γίνονται δυσνόητες, άλλες χορταριάζουν στο αρχαίο κοιμητήριό τους. Είναι και άλλες ξενόφερτες που, εκτελωνισμένες ή όχι, γυρεύουν άδεια παραμονής ενώ κάποιες άλλες αναλαμβάνουν πρόσθετα σημασιολογικά καθήκοντα για να ονοματίσουν νέα ήθη και «καινά δαιμόνια». Κάποιες που μοιάζουν να κρατάνε από δικό μας παλιό τζάκι στην πραγματικότητα είναι εισαγόμενες και φτιαχτές, συχνά με δικές μας πρώτες ύλες. Όλες έχουν τη μοίρα τους και, τώρα που τα επικοινωνιακά αντηχεία περίσσεψαν και δυνάμωσαν, καθεμιά διεκδικεί το δικό της 15λεπτο φήμης, ανεβαίνοντας στο «λογείον», τουτέστιν στη θεατρική σκηνή: λέξη της ημέρας, λέξη του μήνα, λέξη της χρονιάς. Η δική μας δοσολογία είναι δυο λέξεις την εβδομάδα, και τα κριτήρια της επιλογής μας πολλαπλά: άλλοτε το σημασιολογικό μητρώο και η πρώτη ρίζα (το λένε και ετυμολογία), άλλοτε η τροχιά της λέξης στη σύγχρονη γλωσσική πραγματικότητα, άλλοτε λέξεις πριμοδοτημένες από την τρέχουσα επικαιρότητα, συχνά όλα μαζί. Σε κάθε περίπτωση, προσκαλούμε σε ένα τερπνό θέατρο λέξεων, όχι σε σεμινάριο γλωσσικής διδασκαλίας και κατήχησης. Και η πρεμιέρα μας είναι μονολεκτική.

Πύραυλος

Ευέλικτος και πολυχρηστικός ο "αυλός" (= σωλήνας, αυλάκι). Ο θεός Πάνας φύσηξε μέσα στον αυλό του καλαμιού εγκαινιάζοντας μελωδία φλογέρας και κλαρινέτου. Στην πιο πρακτική χρήση του, ο αυλός φιλοξένησε το νεράκι και ας μη γνωρίζουν οι (περισσότεροι) υδραυλικοί την ετυμολογία του επιτηδεύματός τους. Αλλά στον αυλό των αγγείων κυλάει και το ζωτικό μας αίμα, όπως θα ήξερε ήδη ο Ιπποκράτης. Μουσικός αέρας, νερό, αίμα - και τελευταίος ο αυλός του πυρός, αυτός που έχει τούτες τις μέρες την τιμητική του στην "αντισφαίριση" της Μέσης Ανατολής.

Στο συνημμένο μπορείτε να δείτε όλες τις δημοσιεύσεις από τις 17-11-2024 έως τις 15-12-2024

Συνημμένα

• Δημοσιεύσεις 17/11/24 - 15/12/24 (pdf, 500KB)