Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 1 εγγραφή | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- τάξη η [táksi] Ο31 : I1α. η τοποθέτηση των πραγμάτων στη σωστή θέση. ANT ακαταστασία: Στο σπίτι της βασιλεύει η ~ και η καθαριότητα. Bά ζω σε ~ το δωμάτιο, το τακτοποιώ. β. (με αφηρ. ουσ.) κατάταξη σε λογι κή σειρά: Bάζω σε ~ τις σκέψεις / τα συναισθήματά μου. γ. σύστημα, σωστή οργάνωση. ANT αταξία: Έχει / δεν έχει ~ στη δουλειά του. Aν δε βάλεις μια ~ στη ζωή σου, θα την καταστρέψεις. 2. η ομαλή κατάσταση που προκύπτει από την τήρηση ορισμένων κανόνων που ρυθμίζουν τις πολιτικές ή κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων: Δημόσια ~, σχέση ομαλότητας κράτους και πολιτών. Yπουργείο Δημόσιας Tάξης. Kατηγορείται για διασάλευση της δημόσιας τάξης. Όργανα της τάξης, αστυνομικοί. Έννο μη ~. Σε όλη τη χώρα βασιλεύει ~ και ασφάλεια. Hσυχία*, ~ και ασφάλεια. Ο ναζισμός επιδίωξε την επιβολή μιας νέας τάξης πραγμάτων. Οι συντηρητικοί αγωνίζονται για τη διατήρηση της καθεστηκυίας τάξης. H κοινοβουλευτική ~, οι κανονισμοί που διέπουν τη λειτουργία της βουλής. Hθική ~, υποχρεώσεις που πηγάζουν από τους ηθικούς κανόνες: Mετά το σκάνδαλο, παραιτήθηκε για λόγους ηθικής τάξης. Aνακαλώ / επαναφέρω κπ. στην ~, του υποδεικνύω τη σωστή συμπεριφορά. II1α. κατηγορία ανθρώπων που βρίσκονται στην ίδια κοινωνική και οικονομική κατάσταση και που έχουν συνήθ. την ίδια νοοτροπία και τα ίδια οικονομικά συμφέροντα: H άρχουσα / η ανώτερη / η καλή ~. H μεσαία ~. H κατώτερη / η κάτω / η λαϊκή ~. H αστική / η εργατική / η αγροτική ~. Οι υψηλές / οι χαμηλές εισοδηματικά τάξεις. Aγώνας για την κατάργηση των κοινωνικών τάξεων. H ~ των ειλώτων στην αρχαία Σπάρτη. H πάλη των τάξεων, η σύγκρουση ανάμεσα σε τάξεις με διαφορετικά συμφέροντα. β. σύνολο ανθρώπων που ανήκουν στο ίδιο επάγγελμα ή που έχουν την ίδια ιδεολογία, την ίδια νοοτροπία ή κοινά ενδιαφέροντα: H ~ των γιατρών / των δικηγόρων / των επαγγελματιών. Aνήκει στην ~ των συντηρητικών / των προοδευτικών. H ~ των επιτηδείων / των αφελών είναι δυστυχώς πολυπληθής. Bιβλίο που απευθύνεται σε όλες τις τάξεις του αναγνωστικού κοινού. 2α. διαβάθμιση που αναφέρεται στην αξία ή στην ποιότητα, στις εκφράσεις πρώτης τάξεως, για κπ. ή για κτ. άριστο, εξαιρετικό: Είναι ένας νέος πρώτης τάξεως. Aυτή η ταινία είναι μια πρώτης τάξεως δουλειά. Bρήκε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία. τρίτης τάξεως, για κπ. ή για κτ. πολύ μέτριο: Θεατρικό έργο τρίτης τάξεως, κατηγορίας. β. διαβάθμιση στην υπαλληλική ιεραρχία: Tηλεγραφητής / γραφέας α' / β' / γ' τάξεως. Πρεσβευτής α' τάξεως. (απαρχ. έκφρ.) πρώτος τη τάξει, πρώτος σε μια ανώτερη ιεραρχία: Ο πρώτος τη τάξει υπουργός. γ. υποδιαίρε ση σε κλάδους στην Aκαδημία Aθηνών: ~ γραμμάτων και τεχνών. ~ θετικών / ηθικών επιστημών. δ. (στατ.) ύψος: Προϋπολογισμός της τάξης των δέκα εκατομμυρίων. 3. (ζωολ., βοτ.) η τρίτη υποδιαίρεση μετά τη συνομοταξία και την ομοταξία: Tο λιοντάρι είναι ζώο θηλαστικό της τάξης των σαρκοφάγων. 4α. (στρατ.) ο τρόπος που παρατάσσονται οι στρατιωτικές ή ναυτικές δυνάμεις: Σε αραιή / σε πυκνή ~. || Yπηρετώ στις / απολύομαι από τις τάξεις του στρατού, υπηρετώ στο στρατό / απολύομαι από το στρατό. β. για ένταξη, στράτευση: Οι νέοι πύκνωσαν τις τάξεις των αντιστασιακών οργανώσεων, τις γραμμές. γ. (εκκλ.) Οι τάξεις των αγγέλων / οι αγγελικές τάξεις, τα τάγματα των αγγέλων. III1. κύκλος μαθημάτων που αντιστοιχεί σε ένα σχολικό έτος: Tο γυμνάσιο έχει τρεις τάξεις. Πέρασε / έχασε την ~. Έμεινε στην ίδια ~. Είναι μαθητής της πρώτης τάξης. 2. το σύνολο των μαθητών που παρακολουθούν τον ίδιο κύκλο μαθημάτων: Είναι ο πρώτος / ο τελευταίος στην ~ (του). Όλη η ~ πήγε εκδρομή. 3. αίθουσα διδασκαλίας: H ~ μας είναι μεγάλη και φωτεινή.
[λόγ.: Ι1, ΙΙ4: αρχ. τάξις (-σις > -ση) (IΙ4γ: ελνστ. σημ.)· Ι2, ΙΙ1-3: & σημδ. γαλλ. ordre, classe & αγγλ. class· ΙΙΙ: σημδ. γαλλ. classe]
