• ① the original or primary form of sth, prototype (syn πρωτότυπο, ant αντίγραφο, απόγραφο 1a):
  • το ~του αγάλματος, του πίνακα |
  • απομακρύνεται από το ~ και μιμείται το είδωλο (Andronikos) |
  • τα μνημεία αυτά δε μας δίνουν τίποτα περισσότερο από το γενικό σχήμα των αρχετύπων τους, γιατί δεν είναι αντίγραφα, αλλά ελεύθερες μεταπλάσεις τους (Despinis) |
  • δεν θεωρεί εύκολη την ανασύνθεση της πρώτης μορφής του παραμυθιού, του αρχετύπου

• ⓐ abstract or ideal conception of sth, archetype (syn πρότυπο):
  • θεϊκό, ιδανικό ~ |
  • στις πλατωνικές ιδέες δε βλέπει παρά .. τα αρχέτυπα των αισθητών (Tatakis) |
  • ο Eρμής ήταν το μυθικό ~ της πονηριάς (Maronitis, adapted) |
  • η φαντασία πηγαίνει σε κάποιο ~ της .. γυναίκας - γης (Floros) |
  • το ~ των μουσικών οργάνων υπήρξε το ανθρώπινο σώμα (Karakasis)

• ② the original or primary manuscript of a book, archetype (syn πρωτότυπο):
  • τα δύο πρώτα χειρόγραφα έχουν κοινό ~ |
  • αρνείται κάθε δυνατότητα .. για τη φιλολογική αποκατάσταση ενός αρχετύπου (Loukatos)

• ⓑ typogr incunabulum, (and loosely) early printed book:
  • ανάμεσά τους υπάρχουν σπανιότατα αρχέτυπα του δεκάτου πέμπτου αιώνα, βυζαντινά χειρόγραφα κλ (Ouranis) |
  • την πρώτη έκδοση της τραγωδίας Pωμαίος και Iουλιέτα την έχουμε σ' ένα ~ του 1597 (Terzakis)

• ③ typical example, archetype, paradigm (syn πρότυπο, υπόδειγμα):
  • μεταμορφώνει τον παρά λίγο φορτηγατζή στο ~του αμερικανικού επαγγελματία

[fr kath αρχέτυπον ← MG (14th c.) αρχέτυπον ← PatrG, K ἀρχέτυπον]

• 1) Πρότυπο, ό,τι χρησιμεύει ως αρχικό υπόδειγμα:
  • γράψας προς αρχέτυπον εκείνου την ψυχήν σου (Γλυκά, Στ. B´ 55).
• 2) Aυτό που είναι πρωτότυπο, ιδανικό, τέλειο:
  • του Λόγου αρχέτυπον (Aργυρ., Bάρν. K 101).

[μτγν. ουσ. αρχέτυπον. Η λ. και σήμ. (‑ο)]

• ① constituting the product or model fr which copies are made, original (syn πρωτότυπος, ant έκτυπος):
  • αρχέτυπο έργο, καλούπι |
  • το υλικό σύμπαν είναι η υλική εκδήλωση από το αρχέτυπο σύμπαν, το πνευματικό (KPolitis) |
  • η μέθοδος του σκέπτεσθαι [του Θαλή] είναι αρχέτυπη, ολωσδιόλου πρωτότυπη (Theodorakop) |
  • ο εικονογράφος του αρχετύπου χειρογράφου είχε υπόψη .. το κείμενο του Iω. Δαμασκηνού (Pallas)

• ⓐ having the form of an early model, antique:
  • μ' ένα αρχέτυπο ακουστικό και ένα σφυγμομανόμετρο ο γιατρός του αγροτικού ιατρείου αναβιώνει την ιατρική της παλιάς εποχής

• ② original, initial, primary, pristine (syn in αρχέγονος 1):
  • η Διώνη είναι η αρχέτυπη μορφή της γυναίκας του Διός· .. στη νότια Eλλάδα αντικαταστάθηκε με μια άλλη προελληνική θεότητα, την Ήρα (Dakaris) |
  • χάνει από τα μάτια του την αρχέτυπη, την αυθεντική μορφή της ποίησης (Karantonis) |
  • ο σκοπός του έρωτα, όπως τον εκφράζει το αρχέτυπο σύμβολο του ανδρογύνου, ξανοίγει .. πλατύτερους ορίζοντες (Theotokas)

• ⓑ basic, fundamental (syn in αρχέγονος 3):
  • αρχέτυπο ιδανικό |
  • αρχέτυπες κατηγορίες του νου |
  • εκτός από τις αρχέτυπες λογικές αρχές .. υπάρχουν και άλλες αρχές ή αξιώματα της επιστήμης (Theodorakop)

• ③ relating to or representing an archetype, archetypal (syn αρχετυπικός):
  • καθένας γυρίζει πίσω στο αρχέτυπο προγονικό του ζώο, στο τοτέμ της φαμίλιας του (Kazantz) |
  • ο μεγάλος ποιητής ερμηνεύει το θέμα του με αρχέτυπες εικόνες (Prevelakis) |
  • οι λαοί, που λυτρώνονται από δουλοπαροικία απειραρίθμων αιώνων, καλλιεργούν έναν αρχέτυπο σωβινισμό (Panagiotop)

• ④ typogr printed before the sixteenth century, incunabular:
  • αρχέτυπο βιβλίο |
  • ο επισκέπτης έχει πολλά να προσέξει στο μικρό τούτο ίδρυμα |
  • πολυάριθμες αρχέτυπες και παμπάλαιες εκδόσεις, .. ενδιαφέροντα χειρόγραφα κλ (Panagiotop)

[fr kath αρχέτυπος ← PatrG, K ἀρχέτυπος]