• Α´ Προκ. για πράγμα ή κατάσταση
  • 1) Που είναι παλαιό και διατηρείται ως σήμερα:
    • ο σάκος ο αρχαίος έως του νυν (Iστ. πολιτ. 36¹⁸· Διγ. Z 659).
  • 2) (Προκ. για την πατρίδα) που υφίσταται από παλαιά· σεβαστός:
    • (Γλυκά, Aναγ. 163).
• Β´ Προκ. για πρόσωπο
  • 1) Που είναι παλαιός, που υφίσταται από πολύ καιρό· έμπειρος:
    • εγώ ’μαι πρώτη πολιτική, εγώ ’μαι αρχαία μαυλίστρα (Σαχλ., Aφήγ. 853).
  • 2) Που έζησε σε προγενέστερη εποχή:
    • ο τύπος των αρχαίων (Διγ. Z 4471).

• Tο ουδ. στον πληθ. ως ουσ. = η παλαιά, η προηγούμενη κατάσταση:
  • να τηνε φέρει (ενν. την πόλη) εις τα αρχαία της (Mορεζίν., Kλίνη Σολομ. 403).

[αρχ. επίθ. αρχαίος. H λ. και σήμ.]

• person who lived in ancient times, ancient, an ancient Greek:
  • δε θυμούμαι πού και ποιος ~περιγράφει την άνοιξη (Palam) |
  • οι αρχαίοι .. είναι οι πατέρες μας, όσο κι αν είναι μακρυσμένοι και διαφορετικοί (id.) |
  • ο ~... λογαριάζει τα δύο όρια, την αρχή και το τέλος, σαν ολόκληρες μέρες (Kakridis)

[fr kath αρχαίος ← MG αρχαίος ← PatrG, K (also pap), AG ἀρχαῖος, substantiv. m of αρχαίος adj]

• ① ancient, very old, hoary, antique (near-syn αρχέγονος 2a, παμπάλαιος):
  • ~λαός, πολιτισμός, ρυθμός, ύμνος |
  • αρχαία ζωγραφιά, πέτρα, χώρα |
  • αρχαία αγάπη, αριστοκρατία, λατρεία, συνήθεια |
  • αρχαίο δέντρο, κείμενο, κρασί, λείψανο, νόμισμα |
  • αρχαίο μεταφυσικό ερώτημα |
  • η αρχαία Eλλάδα Ancient Greece |
  • οι αρχαίοι καιροί ancient times |
  • phr από τους αρχαιότατους χρόνους since the oldest of times |
  • phr το αρχαιότερο επάγγελμα the oldest profession, prostitution (syn πορνεία, near-syn εκπόρνευση) |
  • στα βιβλία επιστρέφουμε, για να δοκιμάσουμε και πάλι την αρχαία χαρά (Panagiotop, adapted) |
  • στη σοφίτα κατοικεί ο ~μαέστρος με τη γυναίκα του (Anagnostakis) |
  • η συγγένεια των τραγουδιών αυτών με ανάλογους μύθους .. αποτελεί μια πρόσθετη απόδειξη της αρχαιότατης προέλευσής τους (Dimaras) |
  • ο εικονογραφικός τύπος του καθισμένου αγίου είναι αρχαιότατος (Bakirtzis) |
  • poem η μνήμη αρχαίας θλίψης καινούργια θλίψη εγίνη (Gryparis)

• ⓐ dealing w. ancient times, ancient:
  • πότε τελειώνει η αρχαία ιστορία και αρχίζει ο Mεσαίωνας; (Evelpidis)

• ② of or pertaining to ancient Greece or to classical antiquity, classical (syn αρχαιοελληνικός 1, κλασικός):
  • ο ~ποιητής |
  • το αρχαίο πνεύμα |
  • ο Pοδολίνος έχει υπόθεση αρχαία και ο Zήνων βυζαντινή (Dimaras) |
  • διαφωνώ απόλυτα με την αντιπάθεια ..., που διακηρύττει ο Mπάιρον στο αρχαίο κάλλος (Papatsonis) |
  • όπου κι αν σκάψεις, θα βρεις αρχαία μάρμαρα, αρχαίες κολόνες ..., κειμήλια του ένδοξου ελληνικού παρελθόντος (Petsalis)

• ③ of or pertaining to the ancient Greek language (syn αρχαιοελληνικός 2):
  • ~γραμματικός τύπος |
  • αρχαία λέξη, σύνταξη |
  • η Eυρώπη ολάκερη .. είναι κομμάτι του σημερινού εαυτού μας, καθώς και τα αρχαία γράμματα, το ρωμαϊκό δίκαιο κλ (Theotokas)

• ④ C αρχαιότερος ranking above others in terms of seniority or length of service, senior:
  • αρχαιότεροςδημοσιογράφος, υπάλληλος |
  • είναι δυο χρόνια αρχαιότερός μου στην υπηρεσία |
  • αποφασίστηκε ν' απαλλάξουν από την ευθύνη τον ταγματάρχη .. και ν' αναλάβει ο αρχαιότερος λοχαγός (ADoxas) |
  • με βρήκε στο πόστο του γραμματέα, σαν το αρχαιότερο στέλεχος ανάμεσα στους συντρόφους εδώ (Tsirkas)

• ⑤ fig like the ancients in spirit, robust, strong, spirited:
  • θα 'πρεπε να 'ναι καπάτσοι και παλληκάρια κείνοι που θα καταπιάνονταν με τέτοιες έγνοιες, αρχαίοι ανθρώποι (Zappas)

• ⓑ petrified, frozen (syn παγωμένος, πετρωμένος):
  • έγινε ~από το κρύο

[fr kath αρχαίος ← postmed, MG αρχαίος ← PatrG, K (also pap), AG ἀρχαῖος]

• plunder of antiquities

[fr kath (neol Koumanoudis) αρχαιοσυλία, der of *αρχαιόσυλος (cf also Koumanoudis αρχαιοσυληταί); cf ἱεροσυλία (Xenoph]

• collector of antiquities, antiquary:
  • το πλήρωσε όσα του ζήτησαν, σα μανιακός ~(Nirvanas)

[fr kath (neol Koumanoudis) αρχαιοσυλλέκτης, cpd w. συλλέκτης]