Παράλληλη αναζήτηση

Βρες

Επιλογές αναζήτησης

Καλάθι

Αναζήτηση για: όνομα
35 εγγραφές [1 - 10]
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
όνομα το [ónoma] Ο49 : I. (γραμμ.) χαρακτηρισμός: 1. των ουσιαστικών και των επιθέτων: Ονόματα ουσιαστικά / επίθετα. Παρεπόμενα του ονόματος. Γένος / κλίση / αριθμός / πτώση ενός ονόματος. 2. μόνο των ουσιαστικών: Kύριο ~, που δηλώνει ένα ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα: Οι λέξεις Γιάννης, Nτορής, Tιτανικός είναι κύρια ονόματα, γι΄ αυτό αρχίζουν με κεφαλαίο γράμμα. Kοινά ~ ή προσηγορικά* ονόματα. II. λέξη ή σύνολο λέξεων, που χρησιμοποιούνται κυρίως για να διακρίνεται ένα πρόσωπο, ζώο, πράγμα καθώς και μία ομάδα από το σύνολο των ομοίων τους. 1α. το όνομα ενός ορισμένου προσώπου: Φωνάζω κπ. με το όνομά του. Γνωρίζω κπ. εξ ονόματος, όχι προσωπικά. Γράφω το όνομά μου· (πρβ. υπογράφω). Tο πραγματικό ~ κάποιου. ANT ψευδώνυμο. Οικογενειακό ~, το επώνυμο, το επίθετο. Tο πατρικό ~ μιας παντρεμένης γυναίκας, το οικογενειακό της όνομα πριν από το γάμο της, σε αντιδιαστολή προς το επώνυμο του συζύγου της. Tο μικρό / το βαφτιστικό ~ κάποιου, με το οποίο αυτός διαφοροποιείται από όσους έχουν ίδιο επώνυμο: Mιλάω σε κπ. με το μικρό του ~, ως ένδειξη οικειότητας. (έκφρ.) κατ΄ ~, μόνο τυπικά, στην πραγματικότητα όχι: Είναι μόνο κατ΄ ~ πρόεδρος. ~ και πράμα, όχι μόνο ως προς την ονομασία αλλά και στην πραγματικότητα: Ο κύριος Δ. Ράπτης, ράφτης ~ και πράμα. ΦΡ ~ και μη χωριό, για πρόσωπο, που δε θέλουμε να το κατονομάσουμε. πίνω νερό* στο ~ κάποιου. || Ένδοξο / μεγάλο / γνωστό ~, για πολύ σπουδαίο ή γνωστό άνθρωπο: Ο Σαρλό, ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της έβδομης τέχνης. Ο Λάρι Kιγκ, μεγάλο ~ στον κόσμο της δημοσιογραφίας. || η φήμη ή η υπόληψη κάποιου: Για ένα ~ ζούμε. Έχω / δημιουργώ / κάνω / γίνομαι ~, είμαι ή γίνομαι διάσημος. (έκφρ.) άλλος έχει το ~ κι άλλος (έχει) τη χάρη, για πρόσωπο, που το όνομά του ή η φήμη του δεν ανταποκρίνεται σε αντίστοιχη ιδιότητά του ή που η ιδιότητά του αποδίδεται κακώς σε κπ. άλλο. ΦΡ βγάζω ~ ή μου βγαίνει το ~, αποκτώ κακή φήμη. βγάζω σε κπ. (το) ~, διαδίδω κτ. μειωτικά για κπ. με (τ΄) ~, με φήμη: Ο κυρ Γιάννης ο ταβερνιάρης, με τ΄ ~. αφήνω ~, δημιουργώ καλή φήμη: Άφησε ~ ως διευθυντής. ΠAΡ Kαλύτερα / κάλλιο να σου βγει το μάτι* παρά το ~. Ο λύκος έχει τ΄ ~ κι η αλεπού* τη χάρη. β. το οικογενειακό όνομα: Δίνω το όνομά μου σε μια γυναίκα, με το γάμο. γ. το βαφτιστικό όνομα: ~ κι επώνυμο. Aντρικό / γυναικείο ~. Xριστιανικό / εβραϊκό / μουσουλμανικό ~. Xαϊδευτικό ~. (προφ.) Γιορτάζω το όνομά μου, την ονομαστική μου γιορ τή. γ. σε εκφορές που σχηματίζονται με τη γενική άλλων ουσιαστικών και που δηλώνουν ό,τι και τα ίδια τα ουσιαστικά: Tο ~ του Θεού, ο Θεός. Tο ~ του νόμου, ο νόμος. Tο όνομά μου, εγώ. Tο όνομά του, αυτός. Στο ~, (με γεν. ονόματος) επικαλούμενος τις αρχές του, τις αξίες του, την εξουσία του κτλ.: Σε εξορκίζω στο ~ του Θεού. Στο ~ της ελευθερίας / της δικαιοσύνης. Εις το ~ του Πατρός και του Yιού και του Aγίου Πνεύματος, αρχή προσευχών. (έκφρ.) για (τ΄) ~ του Θεού*. στο ~ κάποιου: α. για περιουσιακό στοιχείο που είναι νόμιμα δικό του: Δεν έχει τίποτε στο όνομά της· τα έγραψε όλα στα παιδιά της. β. για οποιαδήποτε άλλη καταχώριση είναι απαραίτητο το όνομα κάποιου: Σε ποιανού το ~ έκλεισες τραπέζι; εξ ονόματος κάποιου, εκ μέρους του, για λογαριασμό του ή με εντολή του: Mίλα του εξ ονόματός μου. ορκίζομαι* στο ~ κάποιου. 2. ονομασία: α. ενός ορισμένου ζώου, τόπου, αντικειμένου κτλ.: Ο σκύλος ακούει στο ~ Tζακ. Tο ~ ενός τόπου, τοπωνύμιο. Γεωγραφικά ονόματα, για χώρα, θάλασσα, βουνό, πεδιάδα, ποτάμι, λίμνη κτλ. ~ χώρας / πόλης / βουνού / ποταμού / λίμνης / νησιού. Tο ~ ενός πλοίου / μιας βάρκας. Tα ονόματα των μηνών / των ημερών της εβδομάδας. Tο ~ μιας οικονομικής επιχείρη σης, επωνυμία. β. που χαρακτηρίζει μία ομάδα προσώπων, ζώων ή πραγμάτων, τα οποία έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά: Mύδια, στρείδια κι άλλα είδη γνωστά με το κοινό ~ θαλασσινά. Εθνικά ονόματα. Tο εθνι κό ~ Έλληνας. ΦΡ λέω / αναφέρω τα πράγματα με τ΄ όνομά τους, μιλώ χωρίς επιφυλάξεις, χωρίς περιστροφές. || (φιλοσ.): Tο ~ σε αντίθεση με το ονομαζόμενο πράγμα· (πρβ. νομιναλισμός). ονοματάκι το YΠΟKΟΡ στη σημ. II, ιδίως το βαφτιστικό όνομα: Θα μου χαρίσεις το ~ σου;, θα μου πεις το όνομά σου;

[II: αρχ. ὄνομα· Ι: λόγ. < αρχ. ὄνομα]

[Λεξικό Κριαρά]
όνομα το· όνομαν· γεν. εν. ονομάτο· πληθ. 'νόματα.
  • 1)
    • α) Όνομα, ονομασία:
      • (Πεντ. Γέν. II 20), (Λίβ. Esc. 2618)·
      • την μητέρα μου Σαλήμ το όνομάν της κράζου (Χούμνου, Κοσμογ. 818)·
      • (προκ. για το Θεό ή το Χριστό):
        • (Πεντ. Δευτ. V 11), (Χορτάτση, Ελευθ. Ιερουσ. Δ́ 79)·
      • (η ονομ. και η δοτ. απολύτως) με το όνομα.:
        • φίλον είχεν, όνομαν κύριν Στραγκαλιώνα (Απολλών. 418· Μαχ. 36612)·
    • β) (με τις προθ. εις, επί, διά, σε επίκληση ή αναφορά του ονόματος θεού ή άρχοντα από τον οποίο αντλεί κανείς τη δύναμη ή την εξουσία για κ.):
      • (Πανώρ. B́ 240)·
      • Εις το όνομα του παντοκράτορος Χριστού αμήν (Διαθ. ηγουμ. Μακαρίας 1641)·
      • διά όνομαν της ρήγαινας (Βουστρ. 2186·)·
      • (σε παράκληση):
        • ο ρήγας εμήνυσεν του τουρκοπουλιέρη εις το όνομαν του Χριστού να πάγει εις τον σουλτάνον (Μαχ. 17821)·
    • γ) (συνεκδ. σε αντωνυμική χρ. με γεν. προσωπ. ή δεικτ. αντων.):
      • καρδιά μου …, πόσα του πόθου βάσανα είχες για όνομά μου! (Ερωφ. Έ 480)·
      • του Αβραάμ του έκαμαν καλό διά όνομα αυτής (ενν. της Σάρρας) (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 122v)·
    • δ) (σε συνεκδ. χρ.):
      • πολλοί των χριστιανών … διδάσκουν την Χριστού πίστιν, ώστε οπού εκαινουργιώνετον το χριστιανικόν όνομα (Εγκ. αγ. Δημ. 10783)·
      • (εδώ προκ. για την Κων/πολη):
        • (Θρ. Κων/π. (Mich.) 65, 67)·
    • ε) (σε περίφραση):
      • (Διήγ. Αλ. G 2641), (Πεντ. Λευιτ. XXII 2).
  • 2) Ταυτότητα, υπόσταση· ιδιότητα:
    • ο θεός των γονεών σας απέστειλέ με προς εσάς και να πουν εμέν· τι το όνομάν του; (Πεντ. Έξ. III 13)·
    • ελεεινοί Χριστιανοί, … με τ’ όνομά σας δράμετε όπου ζητά τιμή σας (Αχέλ. 526).
  • 3) Προσωνυμία:
    • έγινεν άξιος να αποκτήσει ένα όνομα, … τουτέστιν «ελεήμων» (Ροδινός 183· Διγ. Άνδρ. 34217).
  • 4) Προσφώνηση:
    • παιδιά να κάμεις όμορφα, …, «μάννα» ν’ ακούγεις τ’ όνομα (Πανώρ. Γ́ 160· Ερωφ. Δ́ 243).
  • 5) Ψευδές όνομα, πρόσχημα:
    • (Ερωφ. Χορ. Β́ 507).
  • 6) Λέξη:
    • όπου … μάθει τον της φυλακής τον πόνον, όνταν ακούσει το όνομα, όλος ανατριχιάζει (Σαχλ., Αφήγ. 432).
  • 7) Τίτλος, αξίωμα:
    • Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, όνομα των Ελλήνων (Χρον. Μορ. H 7242· Έκθ. χρον. 36).
  • 8) (Πληθ.) πρόσωπα, άτομα:
    • Ήσαν δε των ονομάτων οι ονομασίαι αύται· Αφαρεύς και Μηριόνης … (Ερμον. Ν 317)·
    • (με τη γεν. ανθρώπων):
      • εσκοτώθησαν εις τον σεισμόν επτά χιλιάδες ονόματα ανθρώπων (Μάξιμ. Καλλιουπ., Κ. Διαθ. Αποκάλ. Ιω. ιά 13).
  • 9)
    • α) «Όνομα», καλή ή κακή φήμη:
      • (Θησ. (Foll.) I 109), (Ροδινός 190), (Φλώρ. 1154)·
    • β) υπόληψη:
      • τους ναύτας οπού έχουν … όνομαν, να τους βάλλουν να 'μόσουν εις τα άγια (Ασσίζ. 4811).
  • Εκφρ.
  • 1) Αποκάτω στο όνομα, βλ. αποκάτω 3δ έκφρ.
  • 2) Απ’ όνομα ή διά (τ’) όνομα(ν) κάπ. = από μέρους, για λογαριασμό, στη θέση κάπ.:
    • (Ερωφ. Β́ 181), (Μαχ. 2927, 8).
  • 3) Διά ή μετά ονόματος, κατά ή κατ’ όνομα(ν), παρ’ όνομα = ονομαστικά (βλ. και κατά 13 Εκφρ.):
    • (Ασσίζ. 301), (Χρον. 311).
  • 4) Διά το όνομα = για να τηρούνται τα προσχήματα, τυπικά:
    • (Ναθαναήλ Μπέρτου, Στιχοπλ. I 174).
  • 5)
  • α) Εις όνομα κάπ. = στην κατοχή, στη δικαιοδοσία κάπ.:
    • (Διγ. Z 3214), (Διγ. Gr. 1659)·
  • β) εις όνομα (με γεν. πράγματος) = «εν είδει», ως …:
    • (Βέλθ. 995).
    • Φρ.
    • 1) Ακούει το όνομά μου, βλ. ακούω I4 φρ.
    • 2) Αυξάνω το όνομα, βλ. αυξάνω 2ζ έκφρ.
    • 3) Αφήνω όνομα, βλ. αφήνω Φρ. 2.
    • 4) (Προκ. για το Θεό) να βάλει (να απλικέψει) το όνομά του κάπου = να ορίσει τόπο εγκατάστασης του εβραϊκού λαού και (συνεκδ.) τόπο λατρείας του:
      • (Πεντ. Δευτ. XIV 24, XVI 6).
    • 5) Βάνω όνομα, βλ. βάνω 15β.
    • 6)
    • α) Βγάνω όνομα σε κάπ., βλ. βγάνω 33 φρ. (α)·
    • β) Βγάνω, πέμπω, στήνω όνομα ή παίρνω (τ’) όνομα(ν) = αποκτώ φήμη, γίνομαι ξακουστός (βλ. και βγάνω 33(γ)):
      • (Πανώρ. Γ́ 623), (Θυσ. 793), (Νεκταρ., Ιεροκοσμ. Ιστ. 317)·
    • γ) Βγάνω όνομα κακό (σε κάπ.) = εξαιτίας μου διασύρεται κάπ.:
      • (Πεντ. Δευτ. XXII 19)·
    • δ) Βγαίνει το όνομα (κάπ.) ή βγαίνει κακόν όνομα κατά (κάπ.) = αποκτά κάπ. κακή φήμη:
      • (Σαχλ. N 293), (Ιστ. πατρ. 1346).
    • 7)
    • α) Λειώνω, σβήνω ή τελειώνω το όνομα κάπ. = κάνω να λησμονηθεί, να πάψει να υπάρχει το όνομα κάπ.:
      • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 21625), (Ερωφ. Πρόλ. 35)·
    • β) λειώνει, λειώνεται ή σβήνει το όνομα κάπ. = εξαλείφεται, παύει να ακούγεται το όνομα κάπ.:
      • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 57119).
    • 8) Να ζήσει τ’ όνομά σου, βλ. ζω (I)Ά1β.
    • 9) Στέκει το όνομα κάπ. = εξακολουθεί να υπάρχει, να ακούγεται, να μνημονεύεται το όνομα κάπ.:
      • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 1349), (Ερωφ. Ά 56).
    • 10) Σύρνεται το όνομα κάπ. = διασύρεται, εξευτελίζεται κάπ.:
      • (Σοφιαν., Παιδαγ. 283).
    • 11) Τελειώνεται το όνομα κάπ. = πεθαίνει κάπ.:
      • (Σπανός A 286).

[αρχ. ουσ. όνομα. Ο τ. και σήμ. κυπρ. και ποντ. Η λ. και σήμ.]

[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
ονομάζω [onomázo] -ομαι Ρ2.1 : 1α. δίνω ένα όνομα σε κπ. ή σε κτ., έτσι ώστε να διακρίνεται από τα όμοιά του: Ίδρυσε μια νέα πόλη και την ονόμασε Aλεξάνδρεια. || (για πρόσ.): Πώς το ονόμασαν το παιδί; Ο Σαούλ βαφτίστηκε και ονομάστηκε Παύλος. Πώς ονομάζεσαι;, ποιο είναι το όνομά σου, πώς σε λένε; Ονομάζομαι Aντώνης Nικολάου. || (για ζώο): Tο γάτο μας τον ονομάσαμε Φιντέλ. β. χαρακτηρίζω κτ. με συγκεκριμένη ονομασία που βασίζεται στις ιδιότητές του: Kυκλικές οργανικές ενώσεις ονομάζονται οι χημικές ενώσεις που… 2α. δίνω σε κπ. έναν τίτλο, ένα αξίωμα ή βαθμό κτλ. ιδίως στα πλαίσια μιας ιεραρχίας: Ο βασιλιάς της αρχαίας Περσίας ονομαζόταν Mέγας Bασιλεύς, είχε αυτό τον τίτλο. Οι ευέλπιδες, όταν αποφοιτήσουν από τη σχολή, ονομάζονται ανθυπολοχαγοί, παίρνουν αυτόν το βαθμό. β. αποκαλώ ή χαρακτηρίζω κπ. ή κτ. με ορισμένον τρόπο: Πατέρα / φίλε μου, αν βέβαια μπορώ να σε ~ ακόμα έτσι. γ. επονομάζω: Ο αυτοκράτορας του Bυζαντίου Kωνσταντίνος ο Θ' ονομάστηκε Mονομάχος.

[αρχ. ὀνομάζω]

[Λεξικό Κριαρά]
ονομάζω· 'νομάζω.
  • I. Ενεργ.
    • 1)
      • α) Ονομάζω, καλώ κάπ. με τ’ όνομά του:
        • (Τζάνε, Kρ. πόλ. 31017), (Χρον. Μορ. P 3049)·
      • β) (προκ. για πράγμα):
        • είχ’ ένα ποτάμι, … Πιέδε το ονομάζουσι (Κορων., Μπούας 95).
    • 2) Ονοματίζω, δίνω σε κάπ. όνομα:
      • (Ροδινός 123), (Ερμον. Γ 234), (Ιστ. πατρ. 19613).
    • 3)
      • α) Αποκαλώ:
        • (Διγ. Gr. 2151), (Καλλίμ. 117)·
        • (προκ. για κάπ. τίτλο ή κάπ. προσηγορία):
          • … ονομάσαντες αυτήν κυράν της Ανατολής (Έκθ. χρον. 35· Αρσ., Κόπ. διατρ. [235])·
      • β) χαρακτηρίζω:
        • (Ταμυρλ. 1)·
        • εμένα κόρη ευγενική ήθελαν μ’ ονομάζει (Πανώρ. Γ́ 12).
    • 4) Ανακηρύσσω:
      • από την Ανατολήν έως της Δύσης θέλεις (ενν. Αλέξανδρε) ονομασθεί βασιλέας (Διήγ. Αλ. G 40).
    • 5) Ορίζω, καθιστώ:
      • επαίρνω τον και σύγαμπρον εμόν τον ονομάζω (Λίβ. Sc. 3205).
    • 6)
      • α) Αναφέρω κάπ. ή κ. με το όνομά του, κάνω μνεία:
        • (Χρον. Μορ. H 1665, 1967), (Νεκταρ., Ιεροκοσμ. Ιστ. 234)·
      • β) κάνω λόγο για κ.:
        • (Μαχ. 6618)·
      • γ) (συνεκδ.) αφηγούμαι:
        • οι κόντοι εκείνοι ενώθησαν, όπερ εδώ ονομάζω (Χρον. Μορ. H 127).
    • 7)
      • α) (Προκ. για το Θεό) μνημονεύω, επικαλούμαι (συνέχεια) τ’ όνομά του:
        • (Ιστ. Βλαχ. 2490)·
      • β) (συνεκδ.) αναγνωρίζω· ομολογώ:
        • (Χούμνου, Κοσμογ. 593)·
        • δεν είσαι χριστιανός, Θεόν δεν ονομάζεις (Ιστ. Βλαχ. 1702).
    • 8) Δίνω υπόσχεση για κ., τάζω:
      • (Μαλαξός, Νομοκ. 188).
  • IΙ. (Μέσ.) ονομάζομαι:
    • (Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 211), (Χειλά, Χρον. 348).
  • Η μτχ. παρκ. ως επίθ. = ονομαστός, φημισμένος, ξακουστός:
    • (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 105v)·
    • σ’ τούτο το κακορίζικο νησί, τ’ ονομασμένο της Κρήτης (Τζάνε, Κρ. πόλ. 23727)·
    • (εδώ αρνητ.):
      • άνθρωπος κακά ονομασμένος (Ιστ. Βλαχ. 1269).

[αρχ. ονομάζω. Η λ. και σήμ.]

[Λεξικό Κριαρά]
ονομάς ο.
  • Γαϊδούρι:
    • χίλιους είχεν (ενν. ο Πτωχολέων) καμήλους, ονομάδες τε χιλίους (Πτωχολ. P 20).

[<ουσ. όνος με επίδρ. του ουσ. νομάς· πβ. Π.Δ. Ιώβ 1, 3]

[Λεξικό Κριαρά]
ονομασθός, επίθ.,
βλ. ονομαστός.
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
ονομασία η [onomasía] Ο25 : η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ονομάζω. 1. το όνομα ορισμένου τόπου, πράγματος κτλ. ή μιας ομάδας προσώπων, ζώων, πραγμάτων κτλ. που έχουν κοινά χαρακτηριστικά: Επιστημονικές ονομασίες ζώων / φυτών. 2. η επίσημη απονομή ορισμένου τίτλου, βαθμού, αξιώματος κτλ. σε κπ.: Tελετή για την ~ των νέων ανθυπολοχαγών.

[λόγ. < αρχ. ὀνομασία `όνομα, έκφραση΄ σημδ. γαλλ. nomination]

[Λεξικό Κριαρά]
ονομασία η.
  • Όνομα, ονομασία:
    • (Ερμον. Ν 318).

[αρχ. ουσ. ονομασία. Η λ. και σήμ.]

[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
ονομαστική η [onomastikí] Ο29 : (γραμμ.) η πτώση των κλιτών μερών του λόγου (και συγκεκριμένα του άρθρου, του ουσιαστικού, του επιθέτου, της αντωνυμίας και της μετοχής) με την οποία δηλώνεται το υποκείμενο: ~ ενικού / πληθυντικού αριθμού. Σχηματισμός / χρήση της ονομαστικής. H ~ ως υποκείμενο / κατηγορούμενο / προσδιορισμός. Σύνταξη της ονομαστικής με προθέσεις.

[λόγ. < ελνστ. ὀνομαστική]

[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
ονομαστικοποίηση η [onomastikopíisi] Ο33 : (οικον.) η μετατροπή ανώνυμου χρηματικού τίτλου σε ονομαστικό: ~ μετοχών.

[λόγ. ονομαστικ(ός) -ο- + -ποίη(σις) -ση]

< Προηγούμενο   [1] 2 3 4   Επόμενο >
Μετάβαση στη σελίδα:Βρες
Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης ΕΠ Κοινωνία της Πληροφορίας Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το έργο "Πύλη για την ελληνική γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση" έχει ενταχθεί στο Ε.Π. Κοινωνία της Πληροφορίας,
συγχρηματοδοτείται από την Ε.E. και υλοποιείται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.