• 1) Ολόκληρος
  •  
    • α¹) (χωρίς άρθρο πριν από άναρθρο ουσ.):
      • χέρι ολονού λαού (Πεντ. Δευτ. XVII 7)·
    • α²) (με προηγ. άρθρο):
      • (Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 319), (Καλλίμ. 564)·
    • α³) (πριν ή ύστερα από έναρθρ. ουσ.):
      • έτρεξεν ούλη η χώρα (Βουστρ. M 21²)·
      • ετρόμαξεν το νησίν ούλο (Ανων., Ιστ. σημ. ρμά)·
    • α⁴) (με επόμ. το επίρρ. ομάδι επιτ.):
      • η Περηφανειά … όλο τον κόσμο ομάδι αναμιγίζει (Ερωφ. Χορ. β́ 511· Τζάνε, Κατάν. 22)·
    • α⁵) (με επανάληψη του άρθρου):
      • υπέρ της όλης της υμετέρας χώρας (Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 429)·
  •  
    • β¹) (προκ. για πρόσωπο) που αφορά όλη του την υπόσταση:
      • Ο πατήρ του … όλος εγένετο χαράς (Διγ. Z 2149· Πανώρ. Ά 199)·
    • β²) (προκ. για ποταμό):
      • ο ποταμός κοκκίνησε κι έγινεν όλος αίμα (Κορων., Μπούας 38).
• 2) (Επιρρ. πριν από επίθ. ως επιτ. της σημασίας του) πολύ:
  • Η Βασίλισσα είναι όλη εύσπλαγχνος (Μπερτόλδος 23· Λίβ. Esc. 1099).
• 3) (Στον πληθ., για πλήθος προσώπων ή πραγμάτων) όλοι
  • α) (πριν από έναρθρ. ουσ.):
    • (Ερωφ. Ά 42)·
    • όλα τα κακά κι οι παιδωμές μ’ ευρήκα (Ερωφ. Γ́ 16)·
  • β) (μετά το έναρθρ. ουσ.):
    • να έλθουσιν οι ιερείς όλοι (Ιμπ. 689)·
  • γ) (με επόμ. το επίρρ. ομάδι επιτ.) όλοι μαζί:
    • (Ιντ. κρ. θεάτρ. Γ́ 89)·
    • όλα τα έθνη ομάδι (Ζήν. Έ 185)·
  • δ) (με προηγ. το άρθρο):
    • μετά το ερωτηθήναι οι όλοι μάρτυρες (Ελλην. νόμ. 575³⁰)·
  • ε) (μετά το ουσ. με επανάληψη του άρθρου):
    • τα μικρά στρουθόπουλα τα όλα να μισεύουν (Πουλολ. 374).
• 4) (Στον πληθ. ως ουσ.) όλοι οι άνθρωποι, σύνολο ατόμων ή πραγμάτων
  • α) (έναρθρ.):
    • Οι πάντες τον ζηλεύουσιν, οι όλοι τον τιμούσιν (Σπαν. O 160)·
  • β) (χωρίς άρθρο):
    • το πρόσωπον όλα τα φανερώνει (Ερωτόκρ. Ά 1956)·
  • γ) (με τους εγκλιτικούς τύπους της προσωπ. αντων. μας, σας, τους, τως):
    • να σασε δούσιν όλες σας τα μάτια τα δικά μου (Χορτάτση, Ελευθ. Ιερουσ. Ά 128· Πανώρ. Πρόλ. 23)·
  • δ) (με επόμ. τα επιρρ. αντάμα και ομάδι επιτ.) όλοι μαζί:
    • (Μαχ. 456³²), (Πανώρ. Έ 421)·
  • ε) (με επόμ. γεν. ουσ. προκ. να δηλωθεί το σύνολο από αυτό που δηλώνει το ουσ.):
    • ούλοι του φουσσάτου επήγαν εις την Αμόχουστον (Μαχ. 516²³).

• Το θηλ. στη γεν. εν., επιρρ. = συνεχώς:
  • παιδίον … όλης παίζον (Sprachlehre 91).
• Το ουδ. ως ουσ. =
  • 1)
    • α) Το σύνολο:
      • (Λίβ. N 2134)·
      • έδωσα εσάς το όλο (Πεντ. Γέν. IX 3)·
      • (σε αιτιατ. της αναφοράς):
        • τυραννίσματα πολλά, αρίθμητα το όλον (Θρ. Κων/π. (Mich.) 62)·
    • β) (στον πληθ. επιτ. με προηγ. την αντων. πάντα):
      • είδε τα πάντα όλα (Σουμμ., Ρεμπελ. 168· Χούμνου, Κοσμογ. 1498)·
    • γ) (χωρίς άρθρο):
      • έδωσεν αυτουνού δέκατο από όλο (Πεντ. Γέν. XIV 20· Σταφ., Ιατροσ. 3⁷¹)·
      • (εδώ για σύνολο υπαρχόντων, περιουσίας):
        • θέλεις γένει κληρονόμος εις όλον (Μπερτόλδος 62).
  • 2) Ο αντικειμενικός σκοπός, το σπουδαιότερο πράγμα, το παν:
    • το δε όλον ήτονε ίνα διώξῃ παντελώς εκείθεν τους Σιναΐτας (Νεκταρ., Ιεροκοσμ. Ιστ. 220).
  • Εκφρ.
  • 1) Διά όλων = ολοκληρωτικά:
    • (Κορων., Μπούας 132).
  • 2) Δι’ όλης νυκτός και ημέρας = συνεχώς, ασταμάτητα:
    • (Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 90).
  • 3) Μεθ’ όλης της καρδίας = «με όλη μου την καρδιά» (πβ. καρδία 8):
    • (Αχιλλ. (Smith) N 914.)>
  • 4) Με προηγ. την πρόθ. με (μ’) και στις εκφρ. με (μ’) όλ(α) αυτά ή αυτείνα, κείνα, τούτα, με (μ’) όλον εκείνο ή (ε)τούτο(ν), απού, (ο)πού, τούτο οπού, τούτον όλον, τούτο όλον οπού, ούλο ετούτο, βλ. μετά 19β.
  • 5) Όλον καιρόν = συνέχεια:
    • (Κυπρ. ερωτ. 125²).
  • 6) Όλος εξ ολοκλήρου = (επιτ.) όλος μαζί, ολόκληρος:
    • (Βίος Αλ. 4844).
  • 7) Ούλοι οι περίτου = οι περισσότεροι:
    • (Μαχ. 196²²).
  • 8) Σ’ όλον το ύστερον = τελικά:
    • (Θρ. Κύπρ. Μ 287).
  • 9) (Το) όλο ος = όλα (όσα):
    • (Πεντ. Δευτ. XXIX 1), (Αρ. IX 5).

[αρχ. επίθ. όλος. Ο τ. και σήμ. ιδιωμ. Οι γεν. πληθ. ολουνών και ολών και η αιτιατ. πληθ. ολουνούς, καθώς και ολωνούς, και σήμ. ποντ. Η γεν. πληθ. ολωνών και σήμ. Τ. ούλλος. και ούλους σήμ. ιδιωμ. Η λ. και σήμ.]