Παράλληλη αναζήτηση
| 1 εγγραφή | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- φτάνω [ftáno] -ομαι Ρ αόρ. έφτασα, απαρέμφ. φτάσει, παθ. αόρ. (προφ., σπάν.) φτάστηκα, απαρέμφ. (προφ., σπάν.) φταστεί, μππ. φτασμένος & φθάνω [fθáno] -ομαι Ρ αόρ. έφθασα, απαρέμφ. φθάσει, (παθ. μόνο στο ενεστ. θ.), μππ. φθασμένος : 1. πλησιάζω στο τέρμα μιας κίνησης (διαδρομής, μετάβασης, μεταφοράς κτλ.) προς ένα ορισμένο σημείο: Tο τρένο / το αεροπλάνο / το πλοίο έφτασε στον προορισμό του με καθυστέρηση. Ήταν πια βράδυ, όταν φθάσαμε στη Θεσσαλονίκη. Mόλις φτάσεις, τηλεφώνησέ μου. Φτάσαμε κατάκοποι από το μακρινό ταξίδι. Tο γράμμα δεν έφθασε ακόμα στον παραλήπτη. (έκφρ.) έφτασε / ήρθε τελευταίος / δεύτερος και καταϊδρωμένος*. || (προφ.) Έφτασα!, έρχομαι αμέσως. Έφτα σε!, λέγεται κυρίως από σερβιτόρους, ως διαβεβαίωση ότι θα εκτελέσουν αμέσως την παραγγελία του πελάτη. 2. απλώνω, εκτείνω το χέρι ή το σώμα μου, για να πλησιάσω κτ. που βρίσκεται σε απόσταση (ψηλά, μακριά κτλ.): Φτά σε μου το βιβλίο / τον αναπτήρα / τα τσιγάρα. Εκεί ψηλά που το ΄βαλες, δε φτάνεται. Tεντώθηκε / σηκώθηκε στις μύτες για να το φτάσει. || (μτφ.): Δεν το φτάνει ανθρώπου νους, δεν μπορεί να το συλλάβει, να το κατανοήσει. ΦΡ λέει ό,τι φτάσει, λέει ανοησίες. ΠAΡ Όσα δε φτάνει η αλεπού*, τα κάνει κρεμαστάρια. 3α. εκτείνομαι, προχωρώ ως κάποιο σημείο, παίρνω κάποια έκταση: Οι πλαγιές του βουνού έφταναν ως τη θάλασσα. Ο θόρυβος από το δρόμο έφθανε ως μέσα στο σπίτι. H φούστα φτάνει ως το γόνατο. H φήμη του έφτασε στα πέρατα του κόσμου. β. έχω τη δυνατότητα, μπορώ να διανύσω, να καλύψω μιαν απόσταση: Tο βεληνεκές του πυροβόλου φτάνει τα είκοσι χιλιόμετρα. H ακτίνα δράσης φτάνει τα διακόσια μέτρα. Όπου έφτανε το μάτι, έβλεπες ουρανό και θάλασσα. 4. προχωρώ, προωθώ κτ. ως ένα σημείο: Συνεχίσαμε τις έρευνες και τις φτάσαμε σε ικανοποιητικό σημείο. Kαταδίωξαν τους εχθρούς και τους έφθασαν ως τα σύνορα. 5α. πλησιάζω κπ. που προηγείται, προφταίνω, προλαβαίνω: Tον έφτασα στη στροφή. Mην περπατάς τόσο γρήγορα, γιατί δεν μπορώ να σε φτάσω. Tρέχει με τόση ταχύτητα, που δε φτάνεται. (έκφρ.) τρέχω* και δε ~. β. καταφέρνω να εξισωθώ, να εξομοιωθώ με κπ. σε κτ. στο οποίο προηγούνταν ή υπερτερούσε: H κόρη της την έφτασε στο μπόι. Δεν τον φτάνει κανείς στις απάτες. Mε αυτούς τους ρυθμούς ανάπτυξης δε θα φτάσουμε ποτέ την υπόλοιπη Ευρώπη. Στους φετινούς βαλκανικούς αγώνες φτάστηκε και ξεπεράστηκε το ρεκόρ των 100 μέτρων. ΦΡ δε ~ κπ. ούτε στο νύχι* / στο νυχάκι του. 6. πλησιάζω, κοντεύω να έρθω, είμαι χρονικά πολύ κοντά: Mερικοί πιστεύουν πως έφτασε η συντέλεια του κόσμου. Έφτασε η ώρα να πάρουμε αποφάσεις / να μιλήσουμε σοβαρά. Έφτασε η στερνή του ώρα. || Ο Mάιος μάς έφτασε. ΦΡ ρούφα* κι έφτασε. 7. (μτφ.) α. πλησιάζω ένα ακραίο σημείο, περιέρχομαι σε μια ακραία κατάσταση: Έφτασε σε σημείο απόγνωσης / απελπισίας. Έφτασε να πει / να ξεστομίσει πολύ βαριές κουβέντες. Tο πράγμα / η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. ~ στα άκρα / στα όρια / σε αδιέξοδο. Πού θα φτάσει το χάλι μας! Εκεί που φτάσαμε, δεν υπάρχει επιστροφή. (έκφρ.) ~ στο σημείο* να. ~ στο απροχώρητο*. ΦΡ ~ στο αμήν*. φτάνει / έφτασε το μαχαίρι* στο κόκαλο. έφτασε ο κόμπος στο χτένι*. β. προχωρώ ως, εγγίζω ένα σημείο, καταλήγω κάπου: Tο θέμα / η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια / ψηλά / στον πρωθυπουργό. ~ σε συμπεράσματα. Έφτασε σιγά σιγά ν΄ αλλάξει τελείως απόψεις. ~ στο τέρμα της διαδρομής / της ζωής / της πορείας. Ο πληθυσμός της γης έφτασε και πέρασε τα πέντε δισεκατομμύρια. H θερμοκρασία έφτασε (σ)τους 40 βαθμούς. Οι τιμές έφτασαν στα ύψη. 8. (μτφ.) α. καταφέρνω να πραγματοποιήσω ή να προσεγγίσω το στόχο, το σκοπό που επιδιώκω: Δυσκολεύτηκε πολύ, μα στο τέλος έφτασε εκεί που ήθελε. Έφτασαν σε υψηλό σημείο προόδου. Aυτός ο στόχος δε φτάνεται εύκολα. (έκφρ.) εδώ* / εκεί* που φτάσαμε. || (σε κατάρα) να μη φτάσεις να δεις προκοπή. Bρε που να μην έφτανα! β. προχωρώ ως κάποιο σημείο μιας ιεραρχίας, μιας κλίμακας: Έφτασε στα ύπατα αξιώματα / στο βαθμό του στρατηγού / του διευθυντή / πολύ ψηλά. || (μππ.) επιτυχημένος, καταξιω μένος: Είναι φτασμένος καλλιτέχνης / δικηγόρος / συγγραφέας. Όταν τον γνώρισα, ήταν ήδη φτασμένος. Είναι πολύ νέος αλλά ήδη φτασμένος. 9α. (συνήθ. στο γ' πρόσ.) είμαι αρκετός, επαρκώ: (Δε) μου φτάνει ο χρόνος / τα λεφτά / το ύφασμα / το χαρτί. Σου φτάνει ένα χιλιάρικο; Tο φαΐ / οι προμήθειες φτάνουν για πέντε άτομα / μέρες. Φτάνουν πια τα πείσματα / τα γινάτια / τα συνθήματα. Θα μας φτάσει η βενζίνη; Δεν του έφτανε η φτώχεια του, τον απολύσανε κι απ΄ τη δουλειά του. Σαν να μην έφταναν όλα τα άλλα, έπιασε και βροχή. (έκφρ.) φτάνει και περισσεύει*. ΦΡ μονό δεν του φτάνει, διπλό του περισσεύει*. β. (απρόσ.) β1. αρκεί: Φτάνει μόνο να το θες / να το πεις και θα γίνει. Δε φτάνει (μόνο) να το λες, πρέπει και να το κάνεις. Δε φτάνει που μας αναστάτωσες, ζητάς και τα ρέστα. β2. (ως επιφ.) αρκετά!: Φτάνει πια! με ζάλισες.
[μσν. *φτάνω (πρβ. μσν. φτάζω) < αρχ. φθάνω με ανομ. τρόπου άρθρ. [fθ > ft] · λόγ. < αρχ. φθάνω]
