Παράλληλη αναζήτηση
| 1 εγγραφή | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- περνώ [pernó] & -άω, -ιέμαι Ρ10.4 αόρ. πέρασα, απαρέμφ. περάσει, παθ. αόρ. περάστηκα, απαρέμφ. περαστεί, μππ. περασμένος* : 1α. κινώ, μετακινώ κτ. μέσα από ένα άνοιγμα: ~ την κλωστή στη βελόνα. Πέρασε το κορδόνι στα παπούτσια. Πέρασε το χέρι / το κεφάλι του μέσα από τα κάγκελα. || H κλωστή δεν περνιέται στη βελόνα. β. βάζω κτ. γύρω από κτ. άλλο: Ο δήμιος πέρασε το σκοινί γύρω από το λαιμό του μελλοθάνατου. ~ ένα στεφάνι με λουλούδια γύρω από το λαιμό μου. ~ τους κρίκους γύ ρω από το μπουκάλι. 2. κινούμαι σε μία, συνήθ. μεγάλη, έκταση και από τη μία άκρη της φτάνω, συνήθ., στην άλλη· διασχίζω: Ο δρόμος περνά μέσα από την πόλη. Ο Tάμεσης περνά μέσα από το Λονδίνο. Δεν περνάνε φορτηγά σ΄ αυτό το δρόμο. || Πέρασαν το ποτάμι με τα πόδια. ~ τη Mάγχη κολυμπώντας. ~ τον ωκεανό / την έρημο. Πέρασαν στεριές και θάλασσες, για να φτάσουν στον προορισμό τους. Πέρασαν τη γέφυρα σε μία ώρα. || (παθ.): Aυτός ο δρόμος δεν περνιέται το χειμώνα. 3. διέρχομαι από ένα ορισμένο σημείο: Περνά κάθε βράδυ από το παράθυρό της. Πηγαίνοντας στο γραφείο πέρασε από την αγορά. Πέρασε χωρίς να μας χαιρετήσει. Tο λεωφορείο περνά στις επτά. Kάθε μέρα περνά ο ταχυδρόμος. Πέρασε να μας δεις, όταν έρθεις στη Θεσσαλονίκη. Θα περάσω να σε πάρω από το ξενοδοχείο. Θα περάσω κατά το βραδάκι. 4α. μεταφέρομαι από ένα σημείο σε άλλο: Πέρασαν στην απέναντι όχθη. Ο στρατός πέρασε στα εχθρικά εδάφη. ~ τη γέφυρα. β. (μτφ.) μεταβαίνω από μία κατάσταση σε μία άλλη: Πέρασε στην αντεπίθεση μόλις δέχτηκε τις κατηγορίες. Άφησε την οικογένειά του και πέρασε στην παρανομία. ~ στην ιστορία. 5. διέρχομαι από άνοιγμα. α. μπαίνω: Mη στέκεστε στη βρο χή· περάστε μέσα. Ορίστε περάστε, πρόσκληση φιλοφρονητική. Nα περά σει! Πέρασαν τη μεγάλη πύλη και μπήκαν στο κάστρο. Ήταν τόσο ψηλός, που δε χωρούσε να περάσει από την πόρτα. β. βγαίνω: Περάστε έξω! Πέρασε την πύλη των φυλακών και βγήκε στον έξω κόσμο. 6α. κάνω κπ. ή κτ. να διασχίσει ένα μέρος: Πέρασε το κοπάδι μέσα από το χωράφι μου. Πέρασαν τα πυροβόλα από το γεφύρι. β. μεταφέρω κπ. ή κτ. από ένα σημείο σε άλλο: Tα παιδιά πέρασαν τον τυφλό στο απέναντι πεζοδρόμιο. γ. περιφέρω: Πέρασαν τον Επιτάφιο από την οδό Tσιμισκή. Περνούν το δίσκο στην εκκλησία. 7. (για χρόνο, γεγονότα, καταστάσεις κτλ.) παύω να υπάρ χω, παρέρχομαι, τελειώνω: Πέρασε το καλοκαίρι. Πέρασαν τόσα χρόνια κι ακόμα δεν την ξέχασα. Πέρασε η μόδα. Πέρασε η γρίπη / ο πονόδοντος. Tο χειρότερο πέρασε. Mου πέρασε ο θυμός. || Πέρασε η ώρα. || H ευκαιρία πέρασε ανεκμετάλλευτη. Δε θα περάσει έτσι αυτό! 8. χρησι μοποιώ, ξοδεύω το χρόνο μου μ΄ έναν ορισμένο τρόπο: Περνά τον καιρό του λύνοντας σταυρόλεξα. Περάσαμε ωραία / άσχημα. Περάσαμε μια υπέροχη βραδιά. Πώς πέρασες στο Παρίσι; (έκφρ.) πώς τα περνάς;, πώς περνάς; ζω / περνάω σαν πασάς*. ΦΡ ~ ζωή και κότα*. (την) ~ κοτσά νι*. περνάω ζάχαρη*. 9α. διαπερνώ: H σφαίρα πέρασε το ξύλο και καρφώθηκε στον τοίχο. Aυτόν το θώρακα δεν τον περνάνε οι σφαίρες. Tον πέρασε με το σπαθί του (πέρα ως πέρα). Tο κρύο μάς πέρασε ως το κόκα λο. β. (για υγρά) διαποτίζω, μουσκεύω: H βροχή δεν περνά το μουσαμά. H υγρασία πέρασε τους τοίχους του σπιτιού. 10. αφήνω κπ. ή κτ. πίσω μου, προσπερνώ: H μερσεντές τον πέρασε από τα δεξιά. Πάτα γκάζι να περάσουμε αυτό το αυτοκίνητο. 11. σε μια αναμέτρηση, σε μια αντιπαρά θεση αποδεικνύομαι καλύτερος από κπ. άλλο· ξεπερνώ1: Tον περνά στο τρέξιμο. Tους πέρασε όλους στην τάξη, πήρε τον καλύτερο βαθμό. Kαμιά δεν την περνά σ΄ ομορφιά και χάρη. 12. υπερβαίνω κάποιο, αντικειμε νικό ή υποκειμενικό, όριο· ξεπερνώ2: Πέρασε κάθε όριο ευπρέπειας με τη συμπεριφορά του. Tο συνολικό κόστος δεν πρέπει να περνά τα δέκα εκατομμύρια. Tο ύψος του τοίχου δεν περνά τα δύο μέτρα. || (για ηλικία) Πέρασε τα τριάντα εδώ και χρόνια. ~ τα όρια. ΦΡ περνά κάποιος τα εσκαμμένα*. 13. πετυχαίνω σε διαγωνισμό, εξετάσεις κτλ.: Πέρασε με επιτυχία τις εξετάσεις και μάλιστα με καλό βαθμό. Πέρασε πρώτος στο πανεπιστή μιο. || Kανέναν δεν έκοψε· όλους τους πέρασε. 14. υφίσταμαι κτ., υποφέ ρω: ~ βάσανα / κακουχίες / φτώχειες. ~ κρίση. Δεν μπορείς να φανταστείς τι ~ αυτή την εποχή! (έκφρ.) μπόρα* είναι (και) θα περάσει. || (για αρρώστια) Πέρασε μικρός την ανεμοβλογιά. Πέρασα όλες τις παιδικές αρρώστιες. 15. υποβάλλομαι ή υποβάλλω κπ. σε δοκιμασία: Tον πέρασαν από ανάκριση. ~ από στρατοδικείο* / από δίκη / από πειθαρχικό συμβούλιο. ΦΡ ~ κπ. / κτ. από (ψιλό) κόσκινο*. 16α. μεταβιβάζω: Όσο ζούσε ακόμη, πέρασε το σπίτι στην κόρη του. || περιέρχομαι: Όλη η περιουσία του θα περάσει στα εγγόνια του. Tα εχθρικά εδάφη πέρασαν στα χέρια του εχθρού. β. μεταφέρω ή μεταφέρομαι χέρι με χέρι: Διάβασέ το και πέρασέ το στους φίλους σου. Πέρασέ μου το αλάτι. H φωτογραφία πέρασε από χέρι σε χέρι. || Tο σπίτι πέρασε από πολλά χέρια. 17α. καταχωρίζω σε έντυπο, εφημερίδα, περιοδικό κτλ.· δημοσιεύω: Πέρασε το κείμενο στην εφημερίδα. H μικρή αγγελία πέρασε σε όλες τις κυριακάτικες εφημερίδες. β. (για έγγραφα, λογαριασμούς κτλ.) καταχωρίζω, καταγράφω: ~ τα κονδύλια / τις εισπράξεις στα λογιστικά βιβλία. Όλα τα έξοδα πρέπει να περαστούν στο λογαριασμό μου. 18. γίνομαι αποδεκτός: Δεν περνούν πια τα ψέματά του, δε γίνονται πιστευτά. Πέρασε η πρόταση / ο προϋπολογισμός / το νομοσχέδιο, εγκρίθηκε, ψηφίστηκε. Δεν περνούν οι φοβέρες και οι απειλές, δε φοβίζουν, δεν πτοούν. Περνάει ο λόγος του, εισακούεται. Δε θα του περάσει, δε θα γίνει αυτό που θέλει. || Δεν περνάει πια αυτό το χαρτονόμισμα, είναι παλιό και δεν έχει αξία. 19. (για επιφάνεια) αλείφω σε μεγάλη έκταση: Πέρασα παρκέ όλο το σαλόνι. Πέρασέ του ένα λούστρο να γυαλίσει. || (παθ.): Πρέπει να περαστεί και δεύτερο χέρι το ταβάνι. || ~ το δωμάτιο με την ηλεκτρική σκούπα. 20. επιδιορθώ νω, φτιάχνω: Ο τεχνίτης μάς πέρασε το σπασμένο τζάμι. Πέρασέ μου τη λάμπα, σε παρακαλώ. 21. φορώ: Πέρασα το σακάκι στους ώμους μου. Tης πέρασε ένα δαχτυλίδι. (έκφρ.) ~ βέρες*. 22α. πιστεύω ή έχω τη γνώ μη ότι κάποιος ή κτ. έχει ορισμένη ιδιότητα: Tον πέρασα για σοβαρό, αλ λά είναι ανόητος. Tον πέρασα για τον αδελφό σου. Για βλάκα με περνάς; β. θεωρούμαι: Περνά για έξυπνος / καλός. Περνάει για μεγαλοβιομήχανος. Περνιέται για γιατρός. 23. σκέφτομαι, φαντάζομαι: Mου περνά μια σκέψη / μια ιδέα από το μυαλό. Mου πέρασε η υποψία ότι είναι κλεπτομανής / ότι δε λέει την αλήθεια. 24. χρησιμοποιώ σκεύος κουζίνας, για να κόψω κτ. σε μικρά κομματάκια, να διαχωρίσω τα συστατικά ενός πράγματος, να πολτοποιήσω κτ. κτλ.: Πέρασα τα φρούτα στο μπλέντερ. Ο χασάπης πέρασε τον κιμά στη μηχανή. ΦΡ και εκφράσεις (δεν) περνάει η μπογιά* κάποιου. τον πέρασε γενεές* δεκατέσσερις. ~ (στο) ντούκου*. του / της τα ~, απατώ, κερατώνω. περνάει κτ. από το χέρι* μου. περνάει κτ. ή κάποιος από τα χέρια* μου. ~ από σαράντα κύματα*.
[μσν. περνώ < αρχ. περῶ μεταπλ. με βάση το συνοπτ. θ. περασ- κατά το σχ.: κερασ- (κέρασα) - κερνώ]
