• 1) Σε όρθια στάση:
  • η ρήγαινα σηκώνεται ορθά (Ιμπ. 789).
• 2)
  • α) Ίσια, κατευθείαν:
    • εδιάβηκαν ορθά εις την Γλαρέντζαν (Χρον. Τόκκων 552· Βίος Αλ.² 105)·
  • β) (προκ. για ποταμό) κατά μήκος της όχθης:
    • εβάλθησαν (ενν. οι Τούρκοι) στον δρόμον ορθά στο παραπόταμον (Χρον. Μορ. P 5203)·
  • γ) ίσια, σε ευθεία γραμμή·
    • (εδώ μεταφ.) δίκαια, χωρίς πονηριά:
      • το φίδι πάντα δίδασκε να 'χει (ενν. ο κάβουρας) δικαιοσύνη και να περιπατεί ορθά (Αιτωλ., Μύθ. 69⁴)·
  • δ) (προκ. για βλέμμα) ίσια, κατάματα:
    • ετήραν την εις τους οφθαλμούς ορθά (Διήγ. Αλ. V 25)·
  • ε) (μεταφ.) άφοβα:
    • το τέλος ήγγικεν, άνθρωπε … τα στάμενά σου τοις πτωχοίς μετά χαράς να δώσεις … και τον κριτήν τον φοβερόν ορθά να εντρανίσεις (Αλφ. (Μπουμπ.) I 40).
• 3) Χωρίς καθυστέρηση, αμέσως:
  • Ο Αλέξανδρος από του ύπνου ανέστη … και ορθά εκίνησεν εις την Ιερουσαλήμ (Διήγ. Αλ. V 66· Παλαμήδ., Βοηβ. 1093).
• 4) Μεταφ.
  • α) σωστά, όπως πρέπει:
    • (Σοφιαν., Παιδαγ. 101)·
    • να γνωρίσει ορθά και καθάρια τον … πλάστην του (Χριστ. διδασκ. 179)·
  • β) δίκαια:
    • (Σπαν. Β 305)·
    • έκρενε (ενν. ο Σολομών) τον λαόν … ορθά (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 206^r).

• Φρ.
• 1) Λέγω ορθά = μιλώ ειλικρινά, απερίφραστα:
  • (Σπαν. (Λάμπρ.) Va 329).
• 2) Μιλώ ορθά, βλ. ομιλώ Φρ. 9.

[<επίθ. ορθός. Διαφ. τ. σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ.]

• Εντελώς ανοιχτός, ορθάνοικτος:
  • ήτον (ενν. το λιμάνι) ορθάνοικτον (Μαρκάδ. 340).

[<επίρρ. ορθά + επίθ. ανοιχτός. Τ. ‑κτος στο Somav. και σήμ. (ΑΛΝΕ). Η λ. και σήμ.]