• Ά Μτβ.
  • 1)
    • α) Τελειώνω κ. εντελώς:
      • όνταν θερίσετε …, μη ξετελειώσεις άκρα του χωραφιού σου (Πεντ. Λευιτ. XXIII 22· Τζάνε, Κρ. πόλ. 504¹⁷)·
    • β) (για κείμενο, ιστορία) διαβάζω ως το τέλος:
      • (Θησ. (Foll.) I 2)·
    • γ) (προκ. για τη ζωή) δίνω τέλος:
      • (Ιντ. κρ. θεάτρ. δ́ 4).
  • 2)
    • α) Φέρνω σε πέρας, ολοκληρώνω:
      • Πιστώς τό σ’ επαρέδωκεν είχες εξετελειώσει (Σκλέντζα, Ποιήμ. 5³³)·
      • Τα δυο βιβλία του Μωσή τώρα ξετελειωθήκαν (Χούμνου, Κοσμογ. 2829)·
      • (προκ. για διαδικασία θυσίας):
        • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [427])·
      • (προκ. για δημιουργία ή κατασκευή):
        • (Ερωτόκρ. Γ́ 1268), (Πεντ. Γέν. VI 16)·
      • (ειδικ. για τη δημιουργία του κόσμου από το Θεό):
        • (Πεντ. Γέν. II 2)·
    • β) (με βουλητική πρόταση) παύω, σταματώ (μετά την ολοκλήρωση μιας διαδικασίας):
      • εξετέλειωσεν ο Ιτσχάκ να ευλογήσει το Ιαακώβ (Πεντ. Γέν. XXVII 30)·
      • (με προηγ. την πρόθ. από):
        • να ξετελειώσει (ενν. ο Ααρών) από να συμπαθήσει το άγιο (Πεντ. Λευιτ. XVI 20).
  • 3) Εκτελώ, πραγματοποιώ:
    • κάλλιά 'χω θάνατο … παρά να μην ξετελειωθεί ό,τι στο νου μου βάνω (Ερωτόκρ. Δ́ 212).
  • 4) (Προκ. για επιθυμία) εκπληρώνω, ικανοποιώ:
    • (Θησ. Γ́ [83²]).
  • 5) (Με αντικ. τα ουσ. νίκη, τέλος) πετυχαίνω:
    • (Σουμμ., Παστ. Δ́ φίδ. [582], Ερωτόκρ. Β́ 429).
  • 6) (Προκ. για γάμο)
    • α) συμφωνώ οριστικά, «τελειώνω»:
      • (Ερωτόκρ. Έ 1408, Στάθ. Ά 232)·
    • β) επικυρώνω, επιβεβαιώνω:
      • (Ερωτόκρ. Γ́ 1460)·
    • γ) τελώ:
      • (Ροδολ. Ά 604).
  • 7)
    • α) Αφανίζω, εξοντώνω, εξολοθρεύω κάπ.:
      • να κολλήσει ο Κύριος εις εσέν το θανατικό ως να ξετελειώσει εσέν από τήν ηγή (Πεντ. Δευτ. ΧΧVΙΙΙ 21)·
    • β) ?εξασθενίζω κ.:
      • ξετελειώνουν μάτια και πονούν ψυχή (Πεντ. Λευιτ. XXVI 16).
  • 8) Καταστρέφω εντελώς, αποτελειώνω:
    • να δώσου (ενν. οι άρχοντες) βοήθειαν εις τα τειχιά, μήπως τα ξετελειώσου (ενν. οι Τούρκοι) (Τζάνε, Κρ. πόλ. 188¹⁰).
• Β́ (Αμτβ.) καταλήγω:
  • αρχινίζω να γροικώ πού έχει να ξετελειώσει … η αθιβολή (Φορτουν. Ά 192).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Ολοκληρωμένος·
    • (προκ. για πρόσωπο) τέλειος, άριστος:
      • ξετελειωμένος βασιλιός κι άξος (Ερωτόκρ. Ά 31).
  • 2) Βέβαιος, δεδομένος:
    • Η κρίσις του Πελάγιου ήτον ξετελειωμένη (Ζήν. Δ́ 224 (έκδ. και τελειωμένη· διόρθ. Κριαράς))
  • 3) (Συνεκδ.) στερεωμένος·
    • (εδώ σε μεταφ.):
      • Δούλε πιστέ, … εις την αγάπη του Θεού πύργε ξετελειωμένε (Θυσ. 952).

[<επιτ. ξε‑ + τελειώνω. Η λ. στο Βλάχ.]