Παράλληλη αναζήτηση
| 2 εγγραφές [1 - 2] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- ξεπερνώ [ksepernó] -ιέμαι Ρ10.4 αόρ. ξεπέρασα, απαρέμφ. ξεπεράσει, παθ. αόρ. ξεπεράστηκα, απαρέμφ. ξεπεραστεί, μππ. ξεπερασμένος : I1.σε μια αναμέτρηση, σε μια αντιπαράθεση, αποδεικνύομαι καλύτερος από κάποιον άλλο· περνώ: Mας ξεπερνάει όλους στο τρέξιμο. Ξεπερνάει όλους τους συμμαθητές του σε εξυπνάδα. (έκφρ.) ξεπέρασε και τον ίδιο του τον εαυτό. || αναμετριέμαι με κπ.: Ξεπερνιόμαστε στο τρέξιμο; 2. για κτ. που φτάνει πέρα από ένα υποκειμενικό ή αντικειμενικό όριο, μέτρο κτλ.· υπερβαίνω: H συζήτησή τους δεν ξεπέρασε τα δέκα λεπτά. Δεν ξέρω ακριβώς την τιμή, αλλά δεν πρέπει να ξεπερνάει τις χίλιες δραχμές. Tα κέρδη τους ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Aυτό ξεπερνάει κάθε φαντασία. Tα αποτελέσματα ξεπερνούν και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις. Tο θέμα μας ξεπερνάει τα όρια μιας απλής διάλεξης. (έκφρ.) αυτό με ξεπερνάει, είναι ανώτερο από τις δυνάμεις μου, τις σωματικές ή νοητικές, δεν μπορώ να το κάνω και δεν μπορώ να το καταλάβω. 3. για κτ. που δεν ανταποκρίνεται στο πνεύμα και στις απαιτήσεις της εποχής του, που έχει αντικατασταθεί από κτ. άλλο νεότερο και πιο σύγχρονο: Ξεπερασμένες αντιλήψεις / ιδέες. Tο έργο του όχι μόνο δεν ξεπεράστηκε, αλλά εξακολουθεί να ασκεί μεγάλη επιρροή στους συγχρόνους του. 4. αντιμετωπίζω με επιτυχία μια δύσκολη κατάσταση: Δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το θάνατο του άντρα της. Πώς θα ξεπεράσουν την οικονομική κρίση; II. βγάζω κτ. από εκεί όπου ήταν περασμένο: Πρόσεξε γιατί θα μου ξεπεράσεις τους πόντους του πλεχτού. Ξεπεράστηκαν οι χάντρες.
[ξε- περνώ ή αρχ. ἐκπερῶ `περνώ πέρα΄ (ἐκ- > ξε-) κατά το περνώ]
[Λεξικό Κριαρά]
- ξεπερνώ· ξαπερνώ.
-
- Ά Μτβ.
- 1) Υπερβαίνω, υπερτερώ, ξεπερνώ κάπ.:
- Ω της γυναίκας ευμορφιά … που ξαπερνάει του ουρανού το κάλλος (Σουμμ., Παστ. φίδ. Χορ. γ́ [47]).
- 2) Αντιμετωπίζω επιτυχώς· υπερπηδώ:
- η ζωή μας πούρι χίλιους θανάτους ξαπερνά ως νά 'ρθει στο κιβούρι (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1403]).
- 1) Υπερβαίνω, υπερτερώ, ξεπερνώ κάπ.:
- Β́ Αμτβ.
- 1) Υπερτερώ, είμαι ή γίνομαι ανώτερος σε κ.:
- ως ξαπερνάς (ενν. συ, νου) στην δύναμιν … (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [717]).
- 2)
- α) Φέρομαι προς μια κατεύθυνση, προεκτείνομαι περνώντας μέσα από κ.:
- κάτω ξεπερνούν (ενν. οι ρίζες του δενδρού) στ’ άβυσσα (Χούμνου, Κοσμογ. 354)·
- β) εισδύω, εισχωρώ βαθιά· καταλήγω, φτάνω:
- εξεπέρασεν αυτίκα το γαρ δόρυ προς την κύστιν (Ερμον. Κ 148).
- α) Φέρομαι προς μια κατεύθυνση, προεκτείνομαι περνώντας μέσα από κ.:
- 3) Διέρχομαι, περνώ μέσα από κ.·
- (εδώ μεταφ.):
- Ο πόθος … απού τα μάτια ξεπερνά και τσι καρδιές ανοίγει (Φορτουν. Γ́ 770).
- (εδώ μεταφ.):
- 1) Υπερτερώ, είμαι ή γίνομαι ανώτερος σε κ.:
[<αόρ. του αρχ. εκπεράω. Ο τ. στο Somav. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ.]
- Ά Μτβ.
