• I. Ενεργ.
  • Ά Μτβ.
    • 1)
      • α) Αφαιρώ, βγάζω τα όπλα από κάπ.:
        • πρώτον εξαρματώσαν τον (ενν. τον Έκτορα), απαύτου τον επλύναν (Πόλ. Τρωάδ. 7233)·
      • β) (ειδικ.) βγάζω τμήμα ή το σύνολο της πανοπλίας από κάπ.:
        • Την κεφαλή και το κορμί ζιμιό του ξαρματώνει (Ερωτόκρ. Δ́ 1923).
    • 2) (Προκ. για πλοίο)
      • α) αφαιρώ τον οπλισμό:
        • κάτεργα … ξαρματωμένα (Αχέλ. 2007)·
      • β) αφαιρώ την αρματωσιά, όλον τον εξοπλισμό, παροπλίζω:
        • τα κάτεργα … να τα ξερματώσουν· κουπία τε και άρμενα και άρματα παντοία, όλα να τα ξεβάλουσιν (Γεωργηλ., Βελ. Λ 250).
  • Β́ (Αμτβ.) παύω να εξοπλίζομαι (για πόλεμο), αφοπλίζομαι:
    • εποίκαν τον ρήγα ’και εξηρμάτωσεν να μεν πάγει κούντρα του (ενν. του σουλτάνου) και … να τελειώσουν την αγάπην (Μαχ. 160¹⁰).
• II. Μέσ.
  • α) βγάζω τα όπλα, τον οπλισμό μου:
    • Στο γεύμα δε τους εύρηκε πάντας ξαρματωμένους (Κορων., Μπούας 130)·
  • β) βγάζω τμήμα της πανοπλίας ή ολόκληρη την πανοπλία μου:
    • (Ιμπ. 129)·
    • ξαρματώνεται και το κορμί του αναπεύγει (Ερωτόκρ. Δ́ 1240).

[<στερ. ξ(ε)‑ + αρματώνω. Τ. εξ‑ στην Παράφραση του Χωνιάτη (Meursius, ‑νειν). Η λ. στο Βλάχ. (μέσ.), στο Somav. και σήμ.]