• 1)
  • α) Νύχτα, το χρονικό διάστημα από τη δύση ως την ανατολή του ήλιου:
    • (Πεντ. Γέν. I 5)·
  • β) (η γεν. νυχτούς και η αιτιατ. εν. και πληθ. επιρρ.) κατά τη διάρκεια της νύχτας:
    • (Πεντ. Γέν. XXXI 39)·
    • την νύκταν βαρύν όνειρον είδα (Διήγ. Αλ. V 47· Ερωτοπ. 475)·
  • γ) (συνεκδ.):
    • Η νύκτα χάνει την τιμήν και η μέρα τηνε παίρνει (Σαχλ. N 98)·
  • δ) (σε μεταφ.):
    • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1061])·
    • Τη νύκτα μέρα βούλεσαι, σα να 'μου τυφλωμένος (Ερωφ. Δ́ 455)·
  • ε) (προκ. να δηλωθεί συγκεκριμένη ώρα της νύχτας):
    • εις τες δύο ώρες της νυκτού (Βουστρ. 100¹⁴)·
  • στ) έκφρ. ο καιρός της νύκτας = η νύχτα:
    • (Λίβ. Sc. 1444).
• 2) Νύχτωμα, σούρουπο:
  • έβγαινεν (ενν. ο πανιέρης) το μεσομέριν και δεν τους εγύριζεν ως τη νύκταν (Μαχ. 654²¹).
• 3) (Συνεκδ.) το σκοτάδι της νύκτας:
  • εσπέρωσε και νύκτα βαθεία γίνη (Κορων., Μπούας 49).
• 4) (Σε προσωποπ.):
  • έδειξεν τότ’ εξαστεριά … κι η νύκτα εκαλοφόρεσεν (Απόκοπ. 342· Ερωφ. Γ́ 182).

• Εκφρ.
• α) καθημερνό και νύκτα = διαρκώς, πάντοτε:
  • (Θησ. ΙΒ́ [25⁸])·
• β) (η)μέρα(ν) (και) νύκτα(ν), μερός-νυκτός, νύκτα(ν) (και την ή τε και) (η)μέρα(ν), ημέρας τε και νύκτας, νύκτες και τες ημέρες =
• (α) διαρκώς, πάντοτε (βλ. και ημέρα 1β):
  • (Ερωτοπ. 304), (Διγ. Esc. 167), (Σκλάβ. 86)·
• (β) (με άρν.) ποτέ:
  • δεν έχου ανάπαψη ουδέ νύκτα μηδέ μέρα (Ερωτόκρ. Ά 688· Διγ. Esc. 488· Κυπρ. ερωτ. 106²¹)·
• γ) νύκτα πολλά = βαθιά χαράματα, πολύ πριν ξημερώσει:
  • (Αιτωλ., Μύθ. 79³.)>

[<αιτιατ. εν. του αρχ. ουσ. νυξ. Η γεν. νυχτούς και σήμ. κυπρ. Ο τ. και σήμ. Η λ. στο Meursius]