• I. Ενεργ. μτβ.
  • α) ελευθερώνω:
    • εκάθισεν εκ δεξιών του πατρός διά να μας λυτρώσει από τα χέρια του διαβόλου (Μαχ. 14²· Τζάνε, Κρ. πόλ. 134¹⁸)·
  • β) σώζω:
    • από αιχμαλωσία τους ελύτρωσα και από θανατικόν (Κώδ. Χρονογρ. (Κοσμάς) 23)·
    • της Παναγίας η χάρις … ελύτρωσ’ εκ τον θάνατον (Αξαγ., Κάρολ. Έ 392)·
  • γ) (προκ. για σωτηρία ψυχής) σώζω την ψυχή:
    • Χαίρε, οπού λυτρώθηκαν διά τον μονογενή σου (Ύμν. Παναγ. 7)·
  • δ) απαλλάσσω κάπ. από κ.:
    • λυτρώνει κάθε άνθρωπον από την αμαρτίαν (Ιστ. Βλαχ. 1898)·
    • (με διπλή αιτιατ.):
      • τον Καλλίμαχον τα σίδηρα λυτρώσας ελεύθερον παρέδωκεν (Καλλίμ. 2592).
• IΙ. Μέσ.
  • 1)
    • α) Ελευθερώνομαι:
      • δούλοι απού τη σκλαβιά τωνε μιαν ώρα λυτρωμένοι (Χορτάτση, Ελευθ. Ιερουσ. Γ́ 104)·
    • β) σώζομαι, γλυτώνω:
      • από τον φόβον του σεισμού ο κόσμος ελυτρώθη (Σκλάβ. 230)·
    • γ) απαλλάσσομαι από κ.:
      • ο Ρήγας απ’ το λογισμό και βάρος ελυτρώθη (Ερωτόκρ. Ά 48)·
    • δ) φεύγω, ξεφεύγω:
      • και μετά βιας ο βασιλεύς απέκει ελυτρώθην (Παλαμήδ., Βοηβ. 137).
  • 2) (Με αιτιατ.)
    • α) ελευθερώνομαι:
      • να λυτρωθείς την φυλακήν, να ιδείς ελευθερίαν (Σαχλ., Αφήγ. 476)·
    • β) απαλλάσσομαι από κ.:
      • να λυτρωθείς την ξενιτείαν (Περί ξεν. 325)·
    • γ) ξεφεύγω:
      • να 'μουν αποθαμένος … τον κόσμον να λυτρώνουμουν (Βυζ. Ιλιάδ. 262).

[αρχ. λυτρόω. Η λ. στο Meursius (‑ειν) και σήμ.]