• 1) Νους, μυαλό, λογικό:
  • (Ερωτόκρ. Γ́ 1305), (Φορτουν. Αφ. 30).
• 2)
  • α) Σκέψη· συλλογισμός:
    • (Σπαν. (Μαυρ.) P 449), (Ερωτοπ. 196)·
  • β) σκέψη, γνώμη:
    • τότ’ ο σινιόρ Μερκούριος είπε τον λογισμόν του (Κορων., Μπούας 120)·
  • γ) τρόπος σκέψης:
    • μήπως κι αλλάξει ο λογισμός της νεότης σου (Δεφ., Λόγ. 47).
• 3) Σκοπός, σχέδιο· πρόθεση:
  • οι Τούρκοι έχου λογισμό καστέλλι για να κάμου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 244¹⁰· Πανώρ. Δ́ 87)·
  • έκφρ. εις λογισμόν = με σκοπό:
    • (Χρον. Μορ. P 5635).
• 4) Έγνοια, στενοχώρια:
  • η ρήγισσα εγαστρώθη κι ο Ρήγας απ’ το λογισμό και βάρος ελυτρώθη (Ερωτόκρ. Ά 48).
• 5) Φόβος:
  • (Χούμνου, Κοσμογ. 880).
• 6) Διαίσθηση:
  • (Φορτουν. Γ́ 676).
• 7) Αισθήσεις:
  • πίπτουσιν αναισθητούντες άμα. Αφότου εσυνέφερον κι οι δύο τον λογισμόν των … (Βέλθ. 1209· Λουκάνη, Ομήρ. Ιλ. ΚΒ́ 497).
• 8) Αιτία, λόγος:
  • Περί των αντρογύνων οπού χωρίζουνται με κανέναν λογισμόν και εύλογον αιτία (Ασσίζ. 123²⁷).
• 9) Υπολογισμός, συμφέρον:
  • ειδέ και τύχει και έν’ κακή (ενν. η γυνή), ευγενική ή πλούσια, μη σε κομπώσει ο λογισμός (Σπαν. O 209).

• Φρ.
• 1)
• α) Βάνω λογισμό, ‑ούς, βλ. βάνω I20β·
• β) βάνω μες (εις) στο λογισμό κ., βλ. βάνω I20ι·
• γ) βάνει κ. κάπ. σε λογισμό, βλ. βάνω I20ιγ·
• δ) βάνει ο λογισμός κάπ., βλ. βάνω I20ιδ.
• 2) Μετρώ τον λογισμό = κάνω το λογαριασμό, σκέφτομαι:
  • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 447⁹).
• 3) Μου δίνει ο λογισμός = με φωτίζει το μυαλό μου:
  • (Ιμπ. (Legr.) 535).
• 4) Μπαίνω σε λογισμό = μπαίνω σε συλλογή, σε σκοτούρα:
  • (Διγ. Esc. 75).

[αρχ. ουσ. λογισμός. Ο τ. και σήμ. κυπρ. Η λ. και σήμ.]