• I. Ενεργ.
  • Α´ Αμτβ.
    • 1) Καταβάλλω κόπο, προσπάθεια, μοχθώ:
      • (Κορων., Μπούας 113)·
      • πολλά εκοπιάσαμεν όλην τη νύκταν (Μαχ. 266¹¹)·
      • εκοπίαζε διά την ορθοδοξίαν (Σταυριν. 1143).
    • 2)
      • α) Υποβάλλομαι σε κόπο, κουράζομαι:
        • να γυμνάζονται και να κοπιάζουν ικανά διά να αρμόζονται καλά τα σώματα (Σοφιαν., Παιδαγ. 111)·
        • όσοι δι’ αυτήν κοπίασαν πολλά τους ετιμήσε (Κορων., Μπούας 147)·
      • β) αισθάνομαι κούραση:
        • εκοπίασεν και έππεσε να κοιμηθεί (Μαχ. 62³⁷).
    • 3) Έρχομαι, φθάνω:
      • Κοπιάσετε κι η στράτα σας σπλάγχνος και καλοσύνη (Τζάνε, Κρ. πόλ. 558²⁵).
    • 4) Πηγαίνω, προχωρώ:
      • Μηδέν κοπιάτε παραμπρός (Ερωφ. Δ´ 427)·
      • Βούλομαι να κοπιάσω στον τόπον οπού ορίζει ο Θεός (Χούμνου, Κοσμογ. 1247).
    • 5) Ως ευγενική πρόσκληση ή παράκληση με τις σημασ. 3, 4 = λαβαίνω τον κόπο να …:
      • (Μαρκάδ. 292), (Ερωτόκρ. Ε´ 237).
  • Β´ Μτβ.
    • 1) Κάνω ή κατορθώνω κ. με κόπο:
      • ό,τι κι αν εκόπιασα, θωρώ νεκρά επομείνα (Ερωτόκρ. Α´ 2067).
    • 2) Κουράζω κάπ., ταλαιπωρώ:
      • πρέπει να κοπιάζομεν το σώμα τόσον όσον να μη γινόμεθα κατάστυγνοι (Σοφιαν., Παιδαγ. 111).
    • 3) Καταγίνομαι με κ., καταπιάνομαι με κ.:
      • καμιάν δουλειάν και αργόχειρον βλέπεσαι μην κοπιάζεις (Χούμνου, Κοσμογ. 2686· Λίβ. Esc. 4405).
• II. (Μέσ.) κατορθώνω κ. με κόπο:
  • όσά ’πραξεν ποτέ … ανέν κι όσα κοπιάστην να ’χεν είσταιν για σέναν (Κυπρ. ερωτ. 93³³).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Γεμάτος κόπους, κοπιαστικός:
    • (Σκλέντζα, Ποιήμ. 1⁹¹).
  • 2) Kουρασμένος:
    • έφτασεν κοπιασμένος κι εκάθισεν ν’ αναπαυτεί (Άσμα διερμ. 199).

[<αόρ. του κοπιώ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ.]