• Α´ Μτβ.
  • 1) (Προκ. για ζώο) ημερώνω, εξημερώνω· δαμάζω, τιθασεύω:
    • (Λίβ. P 1772), (Βεντράμ., Γυν. 13), (Πανώρ. Α´ 137).
  • 2) Μεταφ.
    • α) δαμάζω, τιθασεύω:
      • ω θαύμα των θαυμάτων! πώς η αγάπ’ εμέρωσεν το άγριο φουσσάτον (Διγ. O 490· Πανώρ. Γ´ 192)·
    • β) κατευνάζω, καταπραΰνω, μαλακώνω:
      • Η φρόνεψη τη μάνητα και το θυμό μερώνει (Ζήν. Β´ 421· Μαχ. 652⁶).
  • 3) (Προκ. για φυτό, γη) κάνω κ. ήμερο, καλλιεργημένο:
    • (Χειλά, Χρον. 357).
• Β´ Αμτβ.
  • 1) (Προκ. για ζώο) γίνομαι ήμερος, ημερεύω:
    • (Φαλιέρ., Ιστ. 63), (Μαχ. 186⁶).
  • 2) Μεταφ.
    • α) κατευνάζομαι, «μαλακώνω»:
      • ο κύρης του Ρωτόκριτου γλυκαίνει και μερώνει (Ερωτόκρ. Γ´ 892)·
      • Με τον καιρό απ’ αγγριστεί μερώννει (Κυπρ. ερωτ. 44⁷)·
    • β) ησυχάζω, γαληνεύω:
      • εμέρωσεν και η θάλασσα (Διήγ. πανωφ. 60)·
      • ο άνεμος μερώνει (Τζάνε, Κρ. πόλ. 448²³)·
    • γ) συμφιλιώνομαι με κάπ.:
      • να μερώσουν με τους Γενουβήσους διά μάλλωμαν τό γίνην μεσόν τους με τους Κυπριώτες (Μαχ. 68³⁰).
  • 3) Μεταφ.
    • α) κατευνάζομαι, μαλακώνω, γλυκαίνω:
      • η μάχη του κυρού μερώνεται κι εκείνη (Ερωτόκρ. Γ´ 170)·
    • β) μετριάζομαι, λιγοστεύω:
      • πάλ’ ως να πάρω δανεικόν, ποσώς ουκ ημερώθη (ενν. η πείνα μου) (Προδρ. III 273-9 χφ P κριτ. υπ).
  • 4) Φρ. μερώνει η ώρα = ξημερώνει:
    • (Φαλιέρ., Ιστ. 361).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. = (μεταφ.) ήμερος, μαλακός, ήσυχος, πράος:
  • βλέμμα μερωμένο (Λεηλ. Παροικ. Αφ. 14)·
  • πράξις … ημερωμένη (Φλώρ. 1176).

[αρχ. ημερόω. Ο τ. μερώνω και σήμ. ιδιωμ. Η λ. και σήμ.]